Reklama

Głos z Torunia

Mądrość krzyża jako fundament życia

W 1243 r. pierwszy biskup chełmiński Heidenryk podjął posługę apostolską w diecezji o terytorium zbliżonym do powołanej przez św. Jana Pawła II diecezji toruńskiej. 750 lat później święty papież powiedział: „Jest w niej obecna cała chrześcijańska tradycja narodu, który wybrał u początku swych dziejów mądrość krzyża jako fundament rozwoju swego życia…”

Niedziela toruńska 12/2016, str. 4-5

[ TEMATY ]

krzyż

Wiesław Ochtony

Misterium pasyjne w Grębocinie

Misterium pasyjne w Grębocinie

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Gdy powstawały zręby diecezji bp. Heidenryka obejmującej ziemie chełmińską i lubawską, wchodziła ona w skład państwa krzyżackiego. Wtedy pojawiły się pierwsze obiekty sakralne pod wezwaniem Krzyża Świętego.

Kościoły i kaplice

Panujący wtedy Zakon Krzyżacki stawiał w swoich warowniach kaplice (kościoły zamkowe) pw. Krzyża św. m. in. w Golubiu, Kowalewie, Kurzętniku, Radzyniu i Toruniu. Ta ostatnia podzieliła los zamku zburzonego na początku wojny 13-letniej. Pozostałymi opiekowali się później polscy starostowie. Pod pruskim zaborem los kaplic stał się taki, jak kowalewskiej, która „wskutek późniejszych zmian politycznych zniszczała do szczętu” – pisał w 1880 r. językiem ezopowym ks. Fankidejski. Licznie odwiedzano kaplice pw. Krzyża św. często budowane pod wieżą kościołów, np. w Chełmży i Brodnicy albo na cmentarzach tak jak kaplice „ogrójcowe” przy kościołach Świętych Janów I św. Jakuba w Toruniu. Tutaj tuż za Bramą Chełmińską od poł. XIV w. przez niecałe sto lat stał kościół Krzyża św. należący do benedyktynek. Takie samo było wezwanie kościoła w niedalekim Kaszczorku. Do tej świątyni wzniesionej być może przez zakon begardów tam, gdzie według legendy objawił się znak Męki Pańskiej, zmierzały dla uzyskania odpustów rzesze okolicznych mieszkańców i torunian. Kościół w Kaszczorku pamięta pierwsze dekady XIV w. tak jak noszące takie samo wezwanie świątynie w Lisewie, Przecznie, Gubinach (dziś w parafii pw. św. Bartłomieja w Szembruku). 250 lat liczy „zaledwie” obecny kościół w Górznie, ale powierzona bożogrobcom parafia powstała w 1325 r. Średniowiecza sięgają korzenie parafii świętokrzyskich utworzonych w XX w.: w Koszelewach (1913, kościół z 1926 r.), Gorczenicy (1933 r.), Grudziądzu (1934 r.), Górsku i Siemoniu (erygowane w 1946 r.), Rogowie (1986 r., kościół z końca XIII w.). Pierwsza parafia pw. Podwyższenia Krzyża św. powołana przez bp Andrzeja Suskiego po utworzeniu diecezji toruńskiej znajduje się 1994 r. w Hartowcu.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Reklama

Relikwie Krzyża św.

Drzewo „na którym zawisło Zbawienie świata”, odnalezione według tradycji przez św. Helenę w 326 r., podzielono na drobne fragmenty. W Polsce największy znajduje się w sanktuarium franciszkańskim w Pakości; 21 i 22 lutego br. można było oddać cześć tej relikwii w toruńskim sanktuarium Matki Bożej Podgórskiej Niepokalanej Królowej Rodzin. W naszej diecezji relikwie Krzyża św. znajdują się (wg ustaleń autora) w ośmiu miejscach. Było ich więcej. Np. begardzi z Kaszczorka przekazali je w 1320 r. biskupowi włocławskiemu. Z brodnickiej fary zabrał tę „zdobycz wojenną” w 1410 r. król Jagiełło, by przekazać ją kolegiacie w Sandomierzu. Nieznany jest los relikwii Krzyża św., które znajdowały się w (nieistniejącym dziś) toruńskim kościele Dominikanów pw. św. Mikołaja. Zachowane relikwie są okazywane wiernym w święto Podwyższenia Krzyża Świętego (14 września). W większości kościołów pod tym patronatem następuje błogosławieństwo relikwiami po Eucharystii odpustowej i uroczystej procesji, a np. w bazylice nowomiejskiej pw. św. Tomasza wierni mogą je uczcić po każdej Mszy św. W niektórych miejscach są okazywane także podczas nabożeństw Drogi Krzyżowej i Gorzkich Żali, w czasie wieczystej adoracji w nocy z Wielkiego Czwartku na Wielki Piątek i przed odpustem (Przeczno). W Górznie możliwość uczczenia relikwii mają pielgrzymi nawiedzający kościół. W Wąbrzeźnie Krzyż św. w jego relikwii można uczcić m. in. w Noc Świętych 31 października czy na zakończenie ceremonii ślubnych jako „drogowskaz miłości prawdziwej” (ks. kan. Jan Kalinowski).

Wyobrażenia Męki Pańskiej

w kościołach diecezji toruńskiej zdumiewają różnorodnością i artyzmem. Z braku miejsca przypomnimy tylko te, które wskazują na inwencję dawnych twórców i przejawiającą się w nieszablonowym ujęciu tematu. Np. w konkatedrze chełmżyńskiej o wystroju jest zdominowanym przez tematyke pasyjną, w gotyckim krucyfiksie z 1422 r. (najstarszym w kościele) zwracają uwagę skrzyżowane nogi Zbawiciela ze stopami przybitymi osobnymi gwoźdźmi. Z kolei Ukrzyżowany z XIV-wiecznego obrazu w prezbiterium chełmińskiej fary zgodnie z wizjami niektórych mistyków odrywa rękę od krzyża, wskazując ranę w boku (por. Liliana Krantz-Domasłowska, Jerzy Domasłowski, „Kościół farny w Chełmnie”, Toruń 1991). Z kolei w głównym ołtarzu kościoła w Przecznie znajduje się obraz z 1612 r. uznawany do czasu rozbiorów za cudowny. Nieznany malarz ukazał Ukrzyżowanego Jezusa, któremu towarzyszą Maryja i św. Jan. Widzimy Księżyc w nowiu oraz Słońce w chwili zaćmienia (por. Łk 23, 44-45). U podstawy krzyża jest ukazana czaszka Adama (Chrystus jako Nowy Adam), w tle widok Jerozolimy. Tak wyraziste przedstawienie Ukrzyżowania przyciągało do Przeczna rzesze pielgrzymów, a odpusty odbywały się „z wielkim udziałem ludu” (ks. Fankidejski), co sprawiło, że świątynia była faktycznie jedynym w diecezji sanktuarium Krzyża św. Opinię cudownego miał także wyrzeźbiony na początku XV w. tzw. Czarny Krucyfiks z kościoła pw. św. Jakuba w Toruniu (por. www.parafiaswietegojakuba-torun.pl/pliki/pliki_galeria/f_8.html), przeniesiony na początku lat 30. XIX w. ze zburzonego przez Prusaków kościoła św. Mikołaja ojców dominikanów, szczególnym nabożeństwem cieszący wśród flisaków, choć nie tylko.

Reklama

„Na wskroś indywidualnym rozwiązaniem artystycznym (…) przynoszącym wysoce oryginalną myśl artystyczną” (Michał Woźniak, „Skarby dawnego Torunia”, Toruń 1999) jest fresk z lat 1380-90 w prezbiterium toruńskiej katedry Świętojańskiej ukazujący Chrystusa ukrzyżowanego na drzewie wyrastającym z postaci praojca Jessego (por. Iz 11, 11). Z tego samego czasu pochodzi krucyfiks Drzewo Życia z kościoła pw. św. Jakuba w Toruniu przeniesionego tu, tak jak Czarny Krucyfiks z rozebranej świątyni dominikańskiej (por. Łukasz Myszka, „Dominikanie w Toruniu od XVI do XIX wieku. Katolicki zakon w protestanckim mieście”, Kraków 2016). Ramiona krzyża, do których przybity jest Zbawiciel, tworzą jednocześnie gałęzie Drzewa Życia. To wyraz myśli teologicznej, że upadek człowieka spowodowało drzewo rajskie i dlatego odkupienie dokonało się na drzewie krzyża (por. Teresa Tylicka, „Głos z Torunia” 28 II, 28 III 1999 r.). 7 czerwca 1999 r. powiększona kopia Drzewa Życia wykonana w pracowni Mariana Zięby, z figurą Chrystusa wyrzeźbioną przez Piotra Wiśniewskiego z Nieszawy, stanęła w centrum ołtarza papieskiego projektu Andrzeja Ryczka podczas pielgrzymki św. Jana Pawła II do Polski, a miniaturę tego krucyfiksu wręczyła papieżowi Marcjanna Jaczkowska, siostrzenica beatyfikowanego w tym dniu bł. S. W. Frelichowskiego. Obecnie krucyfiks z ołtarza papieskiego znajduje się w Diecezjalnym Sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Toruniu.

Reklama

Pójdźmy z pokłonem

„Najbardziej czcili jednak nasi przodkowie pamiątkę Przenajdroższej Męki Zbawiciela” – pisał w 1880 r. ks. Jakub Fankidejski. O tym, że słów tych nie powinniśmy odnosić tylko do przeszłości, świadczy niedawne wydarzenie: W 2012 r. mieszkańcy Czarnego Bryńska w parafii Górzno w miejscu zmurszałego krzyża przydrożnego postawili nowy, a jeden z nich wykonał ze starego małe krzyżyki, które Ksiądz Proboszcz przekazał każdej rodzinie w sołectwie. Znak wiary pozostawiony przez przodków stał się swoistą domową relikwią.

Wiele było przejawów okazywania czci Umęczonemu Chrystusowi, począwszy od stawiania krzyży i kaplic przydrożnych zwanych potocznie Bożymi mękami, poprzez nabożeństwa Drogi Krzyżowej i „Gorzkich żali” i procesje w Wielki Piątek. W dawnych wiekach procesje szły także w tzw. dniach krzyżowych (poniedziałek, wtorek środa przed uroczystością Wniebowstąpienia Pańskiego). W piątki toruńscy dominikanie wystawiali relikwię Krzyża św. na widok publiczny sprawując wotywę o Męce Pańskiej. W Brodnicy w uroczystość Znalezienia i Podwyższenia św. Krzyża mrok kaplicy pod wieżą fary rozświetlał płomień wielu gromnic. W Radzyniu wierni podążali w procesji z kościoła pw. św. Anny do kaplicy na zamku, by tam wysłuchać kazania pasyjnego, po czym wracali, śpiewając „Gorzkie żale”. Chrystusa pojmanego, osądzonego, dźwigającego krzyż, na którym umarł, następnie złożonego do grobu ukazywano w misteriach pasyjnych, starając się wiernie oddać realia epoki, nie unikając drastycznej dosłowności w scenach tortur i śmierci Zbawiciela. Zwyczaj ten służący pobudzeniu wyobraźni i uśpionych sumień wraca w naszych czasach. W organizację misteriów angażują się parafie, szkoły, instytucje samorządowe. Najstarszą tradycją cieszą się organizowane z rozmachem pasje w Kurzętniku i Grębocinie. W ostatnich latach wystawiano je także m. in. w Grudziądzu, Jabłonowie, Kazanicach, Lubawie i Toruniu. Wielkopostne rozważania Męki Pańskiej o zasięgu ponadparafialnym odbywają w kalwarii w Lisewie (jedynej w diecezji), w Działdowie podczas Drogi Krzyżowej młodzieży, na liczącej 40 km nocnej trasie Toruńskiej Ekstremalnej Drogi Krzyżowej. Najczęściej w piątek przed Niedzielą Palmową mieszkańcy wielu miast i wsi diecezji podążają za krzyżem, rozważając stacje Męki Pańskiej. Główna Droga Krzyżowa z udziałem Księży Biskupów odbywa się na trasie z kościoła garnizonowego pw. św. Katarzyny do katedry Świętych Janów w Toruniu.

Reklama

Przed adoracją…

Może warto zadać sobie kilka pytań, zanim uklękniemy przed krzyżem w akcie wielkopiątkowej adoracji: Czy powiesiłem krzyż nad drzwiami mojego mieszkania? Czy błogosławię znakiem krzyża dziecko wychodzące np. do szkoły czy inną bliską osobę udającą się w drogę? Czy jestem gotów przyjąć za dewizę swojego życia słowa bł. Stefana Wincentego Frelichowskiego: „Przez krzyż cierpień i życia szarego – z Chrystusem – do chwały zmartwychwstania”?

* * *

Relikwie Krzyża Świętego w diecezji toruńskiej

Chełmno – kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty (Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia Świętego Wincentego a Paulo) – dwa relikwiarze
Górzno – kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego
Grudziądz – kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego
Lidzbark Welski – kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Nowe Miasto Lubawskie – bazylika pw. św. Tomasza Apostoła
Przeczno – kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego
Rywałd – kościół pw. św. Sebastiana i Narodzenia Najświętszej Maryi Panny (Zakon Braci Mniejszych Kapucynów)
Wąbrzeźno – kościół pw. Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza

2016-03-17 10:15

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Abp Pennacchio: Nieść krzyż to trzymać się mocno Pana Jezusa, także wtedy, kiedy to niemodne

[ TEMATY ]

krzyż

abp Pennacchio

Eliza Bartkiewicz/episkopat.pl

„Nieść krzyż to trzymać się mocno Pana Jezusa, także wtedy, kiedy to niemodne” – powiedział abp Salvatore Pennacchio, nuncjusz apostolski w Polsce, który 21 września odwiedził sanktuarium św. Jakuba Apostoła w Jakubowie.

Mszę św. koncelebrował biskup legnicki Andrzej Siemieniewski, biskup zielonogórsko-gorzowski Tadeusz Lityński, biskup senior Paweł Socha oraz wielu kapłanów diecezji zielonogórsko-gorzowskiej.

CZYTAJ DALEJ

Dziś Wielki Czwartek – początek Triduum Paschalnego

[ TEMATY ]

Wielki Czwartek

Pio Si/pl.fotolia.com

Od Wielkiego Czwartku Kościół rozpoczyna uroczyste obchody Triduum Paschalnego, w czasie którego będzie wspominać mękę, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. W Wielki Czwartek liturgia uobecnia Ostatnią Wieczerzę, ustanowienie przez Jezusa Eucharystii oraz kapłaństwa służebnego.

Wielki Czwartek jest szczególnym świętem kapłanów. Rankiem, jeszcze przed wieczornym rozpoczęciem Triduum Paschalnego, ma miejsce szczególna Msza św. Co roku we wszystkich kościołach katedralnych biskup diecezjalny wraz z kapłanami (nierzadko z całej diecezji) odprawia Mszę św. Krzyżma. Poświęca się wówczas krzyżmo oraz oleje chorych i katechumenów. Przez cały rok służą one przy udzielaniu sakramentów chrztu, święceń kapłańskich, namaszczenia chorych, oraz konsekracji kościołów i ołtarzy. Namaszczenie krzyżem świętym oznacza przyjęcie daru Ducha Świętego.. Krzyżmo (inaczej chryzma, od gr. chrio, czyli namaszczać, chrisis, czyli namaszczenie) to jasny olej z oliwek, który jest zmieszany z ciemnym balsamem.

CZYTAJ DALEJ

Biskup Zaporoża: Wielki Piątek trwa u nas każdego dnia

2024-03-29 16:27

[ TEMATY ]

biskup

Ukraina

Wielki Piątek

Vatican News

Bp Jan Sobiło na linii frontu

Bp Jan Sobiło na linii frontu

„Pod krzyżem Jezusa modlę się za wszystkich okaleczonych żołnierzy i tych, którzy oddali swe życie za wolność Ukrainy” – mówi Radiu Watykańskiemu bp Jan Sobiło. Wyznaje, iż Zaporoże, gdzie posługuje, jest w ostatnich dniach masowo ostrzeliwane. „Wiemy, że ten Wielki Tydzień może być ostatnim w naszym życiu i od tego będzie zależeć cała wieczność, stąd staramy się zacieśniać relację z Jezusem, by być gotowym nawet na ewentualną śmierć” – mówi hierarcha, prosząc o usilną modlitwę za Ukrainę.


Podziel się cytatem

Bp Jan Sobiło: Tak, to już trzeci Wielki Piątek w czasie pełnoskalowej wojny. Z jednej strony przyzwyczailiśmy się do tego krzyża wojennego, a z drugiej jest on coraz bardziej bolesny. Tak jak rana, którą długo już nosisz, ale jednocześnie nie widzisz, że może się zagoić w najbliższym czasie. I sama świadomość tego, że ta wojna trwa i nie wiadomo jeszcze, jak długo potrwa, jest bardzo bolesna. Jednocześnie widzę, że ludzie przyzwyczaili się już do wystrzałów i do tego, że ktoś zginął, że przywożą rannych żołnierzy. Muszą po prostu żyć i wiedzą, iż nawet w czasie wojny trzeba funkcjonować, trzeba pójść po chleb, trzeba się pomodlić. Na początku wojny niektórzy mieli problem z modlitwą, a teraz widzę, że nauczyli się organizować sobie czas i miejsce dla modlitwy, bo odczuwają, iż bez niej tego długiego czasu wojennego nie da się przeżyć.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję