Pochodzący z XII wieku Codex Calixtinus, zw. Księgą św. Jakuba, uznawany jest za dzieło literatury poświęcone kultowi św. Jakuba, a zarazem pierwotny przewodnik dla pielgrzymów. Pielgrzymowanie do Santiago mieszkańców średniowiecznego Pomorza potwierdzają muszle jakubowe znalezione przez archeologów w Kołobrzegu i Elblągu.

Św. Jan Paweł II znacząco wzmocnił europejską tradycję pielgrzymowania do grobu św. Jakuba Apostoła, odwiedzając dwukrotnie Santiago de Compostela. W Apelu Europejskim wygłoszonym w Santiago w 1982 r. mówił o konieczności odbudowy tradycji pielgrzymowania szlakiem jakubowym. Powiedział m.in.: „To miejsce stało się w ciągu wieków punktem przyciągania dla Europy i całego chrześcijaństwa… Cała Europa odnalazła się wokół tej «pamiątki» św. Jakuba, w tych samych wiekach, w których budowała się jako kontynent jednorodny i zjednoczony duchowo…”.

W 1986 r. Santiago de Compostela uzyskało tytuł Europejskiej Stolicy Kultury. W 1987 r. Droga św. Jakuba została uznana jako pierwszy, europejski szlak kulturowy. W 1993 r. szlak jakubowy na terenie Hiszpanii został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO. W 1998 r. na listę UNESCO wpisano Drogę francuską. O współczesnej popularności szlaku jakubowego świadczy liczba pielgrzymów w Santiago de Compostela. W 2015 r. było ich ponad 235 tys.

W Polsce poszczególne odcinki Drogi św. Jakuba odtwarzano od 2005 r., kiedy to powstał pierwszy odcinek Dolnośląskiej Drogi św. Jakuba. Idea odnowienia przebiegu średniowiecznego szlaku jakubowego na Pomorzu nabrała kształtu wraz z powołaniem w 2008 r. Kapituły Pomorskiej Drogi św. Jakuba. W 2008 r. odbył się również pierwszy Jarmark Jakubowy przy szczecińskiej katedrze. W lipcu 2013 r., symbolicznym podsumowaniem stało się uroczyste umieszczenie wizerunku muszli św. Jakuba, przy północnym wejściu do bazyliki archikatedralnej pw. św. Jakuba w Szczecinie.

Projekt pod nazwą „RECReate – Rewitalizacja Europejskiego Szlaku Kulturowego na obszarze Południowego Bałtyku – Pomorska Droga św. Jakuba” realizowany był w latach 2011-14 (www.re-create.pl). W celu realizacji projektu stworzono partnerstwo regionów Litwy, Polski i Niemiec, położonych wzdłuż południowego Bałtyku. Środki finansowe na wspólny projekt uzyskano z Programu Europejskiej Wspólnoty Terytorialnej Południowego Bałtyku. Projekt był realizowany przez dziewięciu partnerów. Region zachodniopomorski reprezentowały dwa podmioty: Województwo Zachodniopomorskie (instytucja samorządowa) i Fundację Szczecińską (organizacja pozarządowa działająca również w oparciu o przepisy prawa kanonicznego).

Rewitalizacja Pomorskiej Drogi św. Jakuba doprowadziła do odtworzenia szlaku od Kretingi na Litwie, przez Kaliningrad, Elbląg, Gdańsk, Lębork, Słupsk, Koszalin, Kołobrzeg, Kamień Pomorski, Międzyzdroje, Świnoujście, do Rostocku, gdzie nastąpiło połączenie z Via Baltica na terenie Niemiec. Szlak biegnie również od Wolina, przez Stepnicę, Goleniów, do Szczecina.

Celem głównym projektu były działania na rzecz wzmocnienia istniejącego dziedzictwa kulturowego i stworzenia nowego produktu turystycznego oraz wykorzystania jego potencjału do rozwoju województwa. Celem była również mobilizacja lokalnych społeczności wokół wspólnej inicjatywy – rewitalizacji Pomorskiej Drogi św. Jakuba. Szczegółowym celem projektu było odnowienie Szlaku św. Jakuba i połączenie obiektów oraz miejscowości w logiczną całość przy jednoczesnej aktywizacji wolontariatu wokół Szlaku św. Jakuba. Projekt miał również prowadzić do wzrostu świadomości mieszkańców, dotyczącej położenia ich gmin i miejscowości na Europejskim Szlaku Kulturowym. Dodatkowym celem projektu było dążenie do stworzenia możliwości korzystania z atrakcji turystycznych osobom starszym, niepełnosprawnym i znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej.

Rezultaty projektu to: ponad 1100 km oznakowanego Szlaku św. Jakuba (630 km oznakowanego szlaku w województwie zachodniopomorskim – ponad 160 miejscowości); 2200 znaków szlaku jakubowego (żółta muszla św. Jakuba na niebieskim tle), malowanych na drzewach, obiektach i mocowanych tabliczkach; dokonano waloryzacji obiektów sakralnych i kulturowych na trasie Pomorskiej Drogi św. Jakuba (ok. 300 obiektów); wydano przewodnik po Pomorskiej Drodze św. Jakuba w czterech wersjach językowych (wersja elektroniczna: www.re-create.pl), udostępniono aplikację na smartfony; wydrukowano paszporty pielgrzyma, mapy, ulotki i materiały promocyjne; zamontowano nośniki informacyjno-promocyjne: infokioski (m.in. w katedrze w Kamieniu Pomorskim i katedrze w Szczecinie), obeliski i tablice informacyjne; stworzono bazę obiektów noclegowych i gastronomicznych na szlaku; zrealizowano film emitowany w TVP, opracowano kurs e-learningowy i podręcznik dobrych praktyk, dotyczących Pomorskiej Drogi św. Jakuba; zorganizowano nabór i szkolenie wolontariuszy, konferencje, warsztaty i seminaria.

Zakończona realizacja projektu dotyczącego rewitalizacji Pomorskiej Drogi św. Jakuba jest istotnym przyczynkiem do rozważania potencjalnego wpływu szlaku jakubowego na rozwój obszarów województwa zachodniopomorskiego, znajdujących się w zasięgu szlaku. Szlak św. Jakuba wyznaczony jest na obszarze 32 gmin województwa zachodniopomorskiego (w tym 14 gmin wiejskich). Ze względu na sytuację społeczną i gospodarczą niektórych gmin można oczekiwać pozytywnego wpływu rewitalizacji szlaku w części zachodniopomorskiej. Spodziewane efekty mogą ujawnić się szczególnie na obszarach wiejskich, charakteryzujących się problemami rozwojowymi, które związane są z ich charakterem i specyfiką, np. obszary charakteryzujące się wysokim bezrobociem.

Pomorska Droga św. Jakuba może przyczynić się do kreowania nowych miejsc pracy, dzięki rozwojowi przedsiębiorczości mieszkańców gmin, przez które przebiega w części województwa zachodniopomorskiego. Działalność może obejmować dobra i usługi, które są przedmiotem zapotrzebowania pielgrzymów. Jednym z działań jest poszerzenie oferty usług noclegowych dla pielgrzymów.

Na uwagę zasługuje fakt zwiększenia liczby miejsc noclegowych, powstających przy parafiach (jest to oferta dość popularna na szlaku św. Jakuba w Niemczech). Miejsca noclegowe mogą być tworzone w gospodarstwach agroturystycznych lub kwaterach prywatnych w małych miasteczkach. Możliwość uzyskania dodatkowych dochodów (nawet niewielkich) jest istotna dla mieszkańców gmin o wysokim poziomie bezrobocia. Wzdłuż szlaku brakuje obiektów typu albergue, obecnych na Camino w Hiszpanii. Sieć takich schronisk mogłaby powstać dzięki inicjatywie gmin lub organizacji pozarządowych. Do tego celu nadają się obiekty dotychczas niewykorzystane (np. gmina Lubań, na Dolnym Śląsku, utworzyła schronisko dla pielgrzymów na bazie świetlicy wiejskiej).

Ważne są również usługi dla pielgrzymów, związane z naprawą obuwia, sprzętu lub rowerów, co może wpłynąć na wzrost dochodów mieszkańców lub powstanie małych firm. Małe punkty usługowe lub obiekty noclegowe mogłyby się również podjąć funkcji promocyjnej (udostępnianie map, przewodników, sieci Wi-Fi).

Obsługa obiektów na trasie Pomorskiej Drogi św. Jakuba to także miejsca pracy, które mogą być utworzone w celu dozoru i konserwacji obiektów sakralnych i kulturowych, znajdujących się na oznakowanym szlaku. Istniejąca oferta usług świadczonych przez kwalifikowanych przewodników, może być poszerzona o usługi wykonywane przez osoby przeszkolone specjalnie dla obsługi grup pielgrzymów.

Nowe miejsca pracy i firmy mogą powstawać w związku z produkcją regionalnych pamiątek i upominków związanych z Pomorską Drogą św. Jakuba i regionem zachodniopomorskim. W każdym regionie Europy, przez który przebiega Droga św. Jakuba, pielgrzym ma możliwość nabycia regionalnych pamiątek, których wzory są oparte na dziedzictwie historycznym i kulturowym regionu.

Baza gastronomiczna, istniejąca wzdłuż Pomorskiej Drogi św. Jakuba w zachodniopomorskim, jest zróżnicowana. Dostosowanie jej do potrzeb pielgrzymów daje możliwość wykorzystania zachodniopomorskiego dziedzictwa kulinarnego i jest cenną okazją do promocji regionu. Produkty i półprodukty mogą być dostarczane i sprzedawane przez gospodarstwa rolne, ale również przez aktywne organizacje społeczne działające na wsi, np. koła gospodyń wiejskich.

Działania podjęte w zakresie budowy infrastruktury Pomorskiej Drogi św. Jakuba doprowadziły do wytyczenia i oznakowania szlaku. W dalszym utrzymaniu infrastruktury szlaku niezbędne są prace konserwacyjne i porządkowe, a także prace, których celem będzie utrzymanie oznakowania szlaku w dobrym stanie. Na terenie gmin i miejscowości, przez które przebiega szlak w województwie zachodniopomorskim, kontynuowane są prace poprawiające estetykę miejscowości, obiektów i posesji. Jest to dodatkowy pozytywny efekt funkcjonowania Drogi św. Jakuba w regionie.

Możliwości zaangażowania lokalnych społeczności w rozwój Pomorskiej Drogi św. Jakuba dają również wydarzenia, których celem jest utrwalenie w świadomości mieszkańców Drogi i kultu św. Jakuba. Jarmarki, festyny, odpusty to wydarzenia, które mogą służyć promocji szlaku. Możliwość sezonowego zatrudnienia przy organizacji takich wydarzeń jest również istotna w rejonach wysokiego bezrobocia.

Ważną rolę odgrywa pobudzenie inicjatyw społeczności lokalnych pod wpływem dostrzeżenia roli, jaką Pomorska Droga św. Jakuba może spełniać w ich regionie i jednoczenie wokół wspólnego celu, jakim jest rozwój szlaku pielgrzymiego o historycznym charakterze oraz poczucie dumy z położenia miejscowości na szlaku.

Niezwykle istotny jest rozwój sfery duchowej i jej wzbogacenie o walory wynikające z udziału w europejskiej wspólnocie kulturowej. Dla wspólnot parafialnych istotne jest zacieśnienie więzi i wspólne działania. Liczy się także współpraca w skali lokalnej. Aspekt ekumeniczny jest spełniony poprzez włączenie w proces rozwoju Drogi św. Jakuba w zachodniopomorskim kościołów różnych obrządków i nawiązanie współpracy między nimi.

Dla dalszego rozwoju Drogi św. Jakuba w Zachodniopomorskim istotne jest utrzymywanie pozytywnych relacji między samorządami a Kościołem i pobudzanie dobrze ukierunkowanej aktywności mieszkańców we wspólnotach parafialnych i świeckich.

Wędrując Drogą św. Jakuba, samotnie lub w małej grupie, pokonujemy drogę, którą pielgrzymi przemierzali już w średniowieczu. Pogrążeni w modlitwie, pełni refleksji, odczuwamy również jedność duchową z tymi, którzy pielgrzymują po drogach jakubowych całej Europy.

Zwiedzając i poznając dziedzictwo historyczne regionu, uczestniczymy w przeżyciu duchowym, które pozwala na głębszą refleksję, co jest tak ważne w obecnych trudnych czasach. Wędrujmy Zachodniopomorską Drogą św. Jakuba – Buen Camino!