Powyższe pytania z perspektywy minionych lat mają większą szansę na znalezienie sensownych odpowiedzi. Pozwala na to dystans stworzony przez czas. O poważnym traktowaniu papieskiego przesłania sprzed lat świadczy ciągła obecność wypowiadanych niegdyś też w języku dzisiejszych elit. Jeśli więc mowa jest o demokracji, natychmiast przypomina się zdanie, że demokracja bez wartości stanie się jawnym lub zakamuflowanym totalitaryzmem. Jeśli pojawia się refleksja na temat kształtu dzisiejszej Europy, przywoływane są papieskie postulaty, by pamiętać o jej chrześcijańskich korzeniach.

U początku życia...

Gdyby stworzyć ranking spraw uznanych w opinii św. Jana Pawła II za najważniejsze, na pewno jedno z czołowych miejsc byłoby zajęte przez temat ludzkiego życia. Papież bronił życia od poczęcia do naturalnej śmierci. Jego nauczanie wyrastało z niechlubnego kontekstu powojennej historii Polski, w której zabijanie dzieci powszechnie traktowane było jak zabieg przerywania ciąży. Ale papieskie nauczanie nastawione było też na wyrafinowane formy igrania z Bożym prawem. Dla Jana Pawła II liczyły się nie tylko początek ludzkiego życia, ale też jego koniec. Prawdopodobnie przeczuwał, a może widział to w prorockiej wizji, że eutanazja przez niektórych będzie traktowana niemal jak akt miłosierdzia. Na szczęście nie doczekał czasów, w których niektóre państwa zgadzają się na eutanazję dzieci, co wydaje się przekraczać granice zwykłego laksyzmu, a staje się wręcz perwersją. O ile jednak liczne państwa nie posłuchały Papieża, o tyle w Polsce coraz więcej ludzi opowiada się za życiem. Świadczą o tym coraz liczniejsze ruchy społeczne, a nawet postawa polityków, dla których walka o życie stała się powodem przerwania kariery. Obiecująco wyglądają też badania socjologiczne, z których wynika wyraźna ewolucja polskiego społeczeństwa: coraz więcej naszych rodaków opowiada się za prawem zakazującym aborcji, również coraz więcej ludzi posługuje się pojęciem „zabijanie dzieci” i sprzeciwia się próbom oswajania zbrodni za pomocą groźnych neologizmów.

Z jednej strony europejskie kraje nie szanują życia, z drugiej – także na Zachodzie wyraźnie widać przenikanie do świadomości tamtejszych społeczeństw mentalności pro-life. Świadczą o tym coraz liczniejsze demonstracje, działania oświatowe czy indywidualne krucjaty.

...i u jego kresu

Niewątpliwie Jan Paweł II cieszyłby się dziś z powodu poprawiania jakości życia seniorów i osób terminalnie chorych. To była przecież ważna część w jego nauczaniu. Na pewno byłoby niewspółmiernie mniej pokus skrócenia życia w końcowej jego fazie, gdyby poziom anestezji odpowiadał w Polsce światowym standardom. Dlatego należy się dzisiaj cieszyć z coraz większej ilości hospicjów, które nieprzypadkowo poświęcane są imieniu Jana Pawła II. Cieszą nie tylko hospicja, ale też coraz powszechniejsze udogodnienia dla osób niepełnosprawnych: podjazdy czy platformy, które pozwalają im się dostać do środków lokomocji i budynków. Te wszystkie działania wpisują się przecież w podstawową tezę świętego Papieża, że człowiek ma godność do samego końca. I do samego końca, jak Jan Paweł II, powinien móc oddawać się zawodowej czy każdej innej aktywności, o ile podejmie taką decyzję.

Czy miał rację?

Kolejna rocznica śmierci Jana Pawła II każe pytać o to, czy go słuchaliśmy, ale też o to, czy święty Papież okazał się prorokiem. „Naród, który traci pamięć, traci życie”. Słowa te odnoszą się także do Europy, dlatego tak bardzo wyraźnie widać dzisiaj ożywienie w środowiskach chcących przypomnieć, że Europa ma swoje korzenie w chrześcijaństwie. Jakieś ożywienie, a nawet bardzo konkretne znaki nadziei widać pod tym względem także wśród europejskich elit. Nieprzypadkowe były wizyta papieża Franciszka w Strasburgu i wizyta głów europejskich państw w Watykanie z okazji 60. rocznicy Traktatów Rzymskich. Czy Europa przypomni sobie własną tożsamość? Czy na Starym Kontynencie skończy się zdumiewające rozdwojenie jaźni?

Jan Paweł II miał rację wtedy także, gdy wypowiadał się w obronie rodzin. Nie trzeba być socjologiem, by widzieć, jak wielkiego spustoszenia w niektórych zachodnich społeczeństwach dokonał atak na tradycyjny model tego najwspanialszego wynalazku Pana Boga, jak niektórzy nazywają dziś rodzinę.

Miał rację, gdy wkładał ogromny wysiłek w szukanie pojednania między religiami. Gdy spotykał się nieprzypadkowo w Asyżu z przedstawicielami religii świata, po raz kolejny przekonywał, że prawdziwa religia nie może nie szanować drugiego człowieka. Religia, która stosuje przemoc, staje się zaprzeczeniem samej siebie, a terroryzm kompromituje idee, o które walczy.

Miał rację także wtedy, gdy na wieść, że Stany Zjednoczone rozpoczęły akcję bombardowania Iraku, z takim przekonaniem uderzał ręką o pulpit i niestrudzenie powtarzał: „Nigdy więcej wojny!”. Determinację świętego Papieża rozumie się wyraźniej, gdy popatrzy się na nią przez pryzmat współczesnych niepokojów. Świat od czasu zimnej wojny nie chwiał się tak jak obecnie. Z jednej strony Korea Północna, z drugiej – Rosja. A dzięki technologii jądrowej tak naprawdę nie ma dziś na ziemi zakątka, w którym człowiek mógłby się czuć wolny od lęku. Dlatego słuszne są słowa: „Nigdy więcej wojny”.

Nade wszystko zaś Jan Paweł II miał rację wtedy, gdy na Placu św. Piotra wołał: „Nie bójcie się, otwórzcie, otwórzcie na oścież drzwi Chrystusowi! Dla Jego zbawczej władzy otwórzcie granice państw, systemów ekonomicznych i politycznych, szerokie dziedziny kultury, cywilizacji, rozwoju! Nie bójcie się! Chrystus wie, co nosi w swoim wnętrzu człowiek. On jeden to wie!”.

W domu Ojca

Trudno dziś nie przywołać fragmentu homilii wygłoszonej na pogrzebie polskiego Papieża. Kard. Joseph Ratzinger wyraził wtedy swe przekonanie, że Jan Paweł II spogląda z domu Ojca i nam błogosławi. Ta metafora tylko pozornie wydaje się infantylna. Przecież katolicy naprawdę wierzą w świętych obcowanie. To m.in. z tego powodu możemy się czuć osamotnieni, ale nie jesteśmy skazani na samotność. Im więcej tęsknoty w sercach, tym więcej modlitwy. Szczególnie po kanonizacji Jana Pawła II mamy dziś przekonanie, że w niebie przybyło nam orędowników. Skoro na ziemi byliśmy świadkami tak gorliwego wypełniania swych obowiązków w osobie Namiestnika Chrystusowego, to możemy być pewni, że Jan Paweł II spisze się także jako święty. Trwając przed tronem Najwyższego, nie straci sprzed oczu naszych spraw. Prośmy go o to w modlitwie.