AL. MATEUSZ WOJDA: Księże Kanclerzu, od kilku lat posługuje Ksiądz w Kurii Diecezjalnej. Czy może Ksiądz powiedzieć z tej perspektywy, jaką rolę w życiu diecezji i diecezjan pełni seminarium diecezjalne?

KS. MICHAŁ MACIOŁEK: – Moja perspektywa spojrzenia na diecezjalne seminarium duchowne jest przede wszystkim kapłańska, to znaczy, że – chyba jak każdy ksiądz – patrzę na seminarium najpierw jako na miejsce i czas bardzo ważne dla mnie osobiście. Jest to spojrzenie z wielkim sentymentem i wdzięcznością. Tu przecież dojrzewało także moje powołanie, tu podejmowałem fundamentalne życiowe decyzje, tu realizowały się kolejne etapy mojej formacji i tu kształtowała się we mnie wizja przyszłego kapłaństwa. Taka perspektywa pozostaje do końca życia i rzutuje na inne spojrzenia, które niewątpliwie z czasem też się kształtują, bo, już jako ksiądz, będąc np. kanclerzem kurii diecezjalnej, spogląda się na seminarium jeszcze trochę inaczej.
Teraz już bardziej rozumiem rolę i znaczenie seminarium w życiu Kościoła diecezjalnego. Bardziej rozumiem troskliwą i wymagającą miłość, jaką otacza seminarium biskup diecezjalny czy przejęcie, z jakim podchodzą do seminarium inne osoby, zdające sobie sprawę z doniosłości tego miejsca. Jestem przekonany o ogromnym znaczeniu seminarium dla życia diecezji – zarówno w wymiarze teraźniejszości (wychowawcy seminaryjni, diakoni i pozostali alumni mają wiele możliwości, by wpływać na duchowy rozwój diecezji, chociażby przez modlitwę czy zaangażowanie w dzieło krzewienia powołań do służby w Kościele), jak też w perspektywie przyszłości (to nie jakiś slogan, ale najgłębsza prawda, że seminarium, a właściwie seminarzyści, są nadzieją Kościoła diecezjalnego i gwarancją jego żywotności).
Myślę, że takie właśnie jest spojrzenie na seminarium większości kapłanów i diecezjan, choć nie można nie zauważać również postawy mniejszego zainteresowania, słabszego rozumienia misji seminarium czy nawet obojętności wobec niego i Kościoła w ogóle, u jakiejś grupy diecezjan. Odkrywa to ważny obszar wymagający modlitwy i ewangelizacyjnego oddziaływania także dla seminarzystów.

– Przez wiele lat posługiwał Ksiądz w naszym seminarium: najpierw jako dyrektor ekonomiczny, potem jako prefekt i ostatnio jako wicerektor. W tym roku obchodzimy jubileusz 25-lecia WSD. To stosunkowo krótki okres, niemniej jednak nasze seminarium odwołuje się do bogatej historii seminarium zamojskiego i lwowskiego. Jak Ksiądz określiłby tożsamość obecnego seminarium?

– Jeśli chodzi o tożsamość seminarium, to przejawia się ona nade wszystko w tożsamości alumnów i kapłanów, którzy z tego miejsca wychodzą do posługi duszpasterskiej. Każde seminarium duchowne powinno być na pierwszym miejscu „szkołą Chrystusową”, w której – jak mówił kiedyś do młodych Jan Paweł II – w osobistym kontakcie ucznia z Mistrzem realizuje się najważniejsza działalność człowieka, czyli duchowa praca nad sobą. Bycie rzeczywistością, w której dokonuje się osobiste i wspólnotowe spotkanie z Mistrzem i Nauczycielem, Jezusem Chrystusem – ten rys seminarium powinien przekraczać wszelkie inne uwarunkowania: historyczne, kulturowe, związane z tradycją czy zwyczajami. Te inne uwarunkowania nie są bez znaczenia i zasługują nawet na pielęgnowanie, by wyznaczały pewną charakterystykę konkretnego seminarium, o ile nie zacierają podstawowej misji seminarium – kształtowania człowieka na podobieństwo Chrystusa Dobrego Pasterza, kształtowania w człowieku powołanym serca na wzór Serca Jezusowego.
Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Zamojsko-Lubaczowskiej historycznie czerpie z bogactwa duchowego seminarium archidiecezji w Lubaczowie (ta spuścizna nawiązuje z kolei do archidiecezji lwowskiej) i seminarium archidiecezji lubelskiej. Specyficzne spotkanie tych tradycji nastąpiło w roku 1992, gdy powstała diecezja zamojsko-lubaczowska i w dotychczasowym gmachu seminarium lubaczowskiego, który stał się siedzibą seminarium nowej diecezji, zamieszkali wychowawcy i alumni lubaczowscy, lubelscy i lwowscy. Było to niezwykłą okazją do dzielenia się doświadczeniami, duchowościami, osobowościami, wiedzą i gorliwością w naśladowaniu Jezusa Chrystusa. Mogę o tym zaświadczyć osobiście, bo w tym szczególnym historycznym momencie byłem jednym z alumnów naszego seminarium – wywodzącym się akurat z tradycji lubaczowskiej. Ta sytuacja dała jednocześnie początek długiemu procesowi wykuwania się specyficznej charakterystyki alumnów i kapłanów nowo powstałej diecezji zamojsko-lubaczowskiej – ten proces ciągle trwa. Jesteśmy młodą diecezją i młodym seminarium. Przed nami odpowiedzialna misja zaczerpnięcia ze wszystkiego, co przynoszą różne tradycje i mądrego wykorzystania tego, co najwartościowsze. Ważna jest w tej dziedzinie praca biskupów, kapłanów, w szczególności wychowawców seminaryjnych i samych alumnów.

– Był Ksiądz ponadto wykładowcą historii filozofii w seminarium. Dlaczego w ogóle filozofia jest włączona w program studiów w seminarium?

Włączenie wykładu filozofii do programu studiów seminaryjnych, czy ogólniej mówiąc do formacji teologicznej, dokonało się u samych początków istnienia zorganizowanych struktur, w ramach których realizowało się przygotowanie intelektualne przyszłych kapłanów. Powstawanie pierwszych seminariów duchownych wiąże się np. z osobą św. Karola Boromeusza, a więc są to czasy po Soborze Trydenckim. Ale już dużo wcześniej wielu duchownych kształciło się na uniwersytetach. Tutaj formacja filozoficzna miała fundamentalne znaczenie. Zanim student podjął naukę na wydziale prawa, medycyny czy teologii, musiał obowiązkowo przejść kurs filozofii na wydziale artium czyli sztuk, czyli – jak byśmy dziś powiedzieli – na wydziale filozofii.
Kontynuacja tego toku kształcenia przyszłych kapłanów, zakładającego solidny fundament filozoficzny pod gmach wiedzy teologicznej, jest wyrazem bardzo odpowiedzialnego starania, by przekazać najcenniejszą wiedzę teoretyczną i praktyczną, dorobek starożytnej filozofii greckiej z dziedziny logiki, metafizyki, psychologii, etyki itd. Pozwala to mieć, przynajmniej w jakimś wymiarze, pewność, że tak wykształcony człowiek będzie umiał bez lęku i kompleksów wejść w dialog z najważniejszymi zagadnieniami, które charakteryzują myśl ludzką i wyrażają refleksję człowieka nad światem materii i ducha.
Filozofia, szczególnie ta w wydaniu klasycznym, nawiązująca do osiągnięć starożytnej i średniowiecznej metafizyki i logiki, zawsze była też nieocenionym narzędziem metodologicznym, dostarczała odpowiedniej terminologii i pomagała określić właściwą perspektywę w podejściu do rzeczywistości. To wszystko wydaje się nadal bardzo potrzebne i aktualne, zwłaszcza wobec wielkiej różnorodności podejść do spraw kształcenia czy wychowywania we współczesnym świecie. Filozofia, choć nie jest łatwą dziedziną, przygotowuje umysł i serce człowieka na poznawanie rzeczywistości we wszystkich jej wymiarach. Warto i trzeba skorzystać z tego cennego narzędzia, również na drodze przygotowania do posługi kapłańskiej, w której wymiar intelektualny nie może być nigdy lekceważony.