Pierwsze wzmianki o parafii pochodzą z końca XI wieku. Parafia Stopnica i urząd  proboszcza musiały być niezwykle ważne zarówno dla władzy świeckiej, jak i duchownej. W XII wieku na biskupstwo krakowskie został powołany miejscowy proboszcz – Baldwin, francuski duchowny. Jako gród królewski (przywilej lokacyjny nadał król w 1362 r.), miasto odgrywało duże znaczenie. To stąd Bolesław Wstydliwy wydał przywilej dla klasztoru w Wąchocku. W roku 1326 wzniesiono kaplicę pod wezwaniem św. Anny. W tym okresie parafia należała do dekanatu książnickiego, a odpowiedzialni za nią byli trzej proboszczowie: Mikołaj, Jan i Dobiesław. Obecny kościół powstał w XIV wieku. Stopnica była jedną z sześciu fundacji ekspiacyjnych króla Kazimierza za utopienie ks. Marcina Baryczki, który wypominał mu rozwiązły tryb życia. Kościół był zniszczony i złupiony przez Szwedów Karola Gustawa w 1655 r., a dwa lata później przez księcia Siedmiogrodu – Jerzego II Rakoczego.

Kamień po kamieniu

Od lipca 1944 r. do stycznia 1945 r. Stopnica znajdowała się na linii frontu radziecko-niemieckiego. Miejscowość, jak i kościół, uległy całkowitej ruinie. Trzeba było odbudować świątynię kamień po kamieniu. Odbudowa prowadzona była przez murarzy z pobliskiej Oleśnicy, projekt przygotował krakowski architekt Józef Jamroz. Pradawne kamienne elementy, płaskorzeźby wmurowane zostały we wzniesioną w latach 80. ub. wieku dzwonnicę. Znajdują się na niej trzy dzwony odlane w ludwisarni Felczyńskich w Przemyślu: „Piotr-Paweł”, „Stanisław” i „Maria”. Na zewnętrznej ścianie dzwonnicy wmurowana jest tablica upamiętniająca 300-lecie odsieczy wiedeńskiej wykonana w 1983 r.

W gotyckim charakterze

Świątynię wspierają dwa masywne filary, na nich opiera się sklepienie krzyżowo-żebrowe, ich zworniki ozdobione są herbami ziem polskich, w jednym z nich jest głowa fundatora – króla Kazimierza. Cennym zabytkiem jest kamienne antepedium ołtarza głównego w prezbiterium, które zawiera płaskorzeźby herbu ziemi dobrzyńskiej oraz głowę ostatniego władcy piastowskiego. Kościół od strony południowej posiada dwie kaplice. Pierwsza z nich to kaplica św. Anny z późnobarokowym obrazem ukazującym św. Annę Samotrzeć. Pochodzi ona z XV wieku i nosi cechy późnego gotyku. Wzniesiono ją w miejsce pierwotnej z 1326 r. W nowym ołtarzyku znajduje się późnobarokowy obraz namalowany na płótnie, a przedstawiający świętą. Drugą, a zarazem młodszą, bo z XVII stulecia, jest kaplica Matki Bożej Różańcowej, którą wieńczy kopuła z latarnią. Jej fundatorem był Adam Hink herbu Topór, który w swoim majątku posiadał wieś Hinkową. Kaplica powstała „na chwałę Bożej Rodzicielki Najświętszej Panny Maryi”, z przeznaczeniem na grobowce dla członków rodu, które znajdowały się w krypcie pod kaplicą. Kryje w swoim wnętrzu zabytkowy XVII-wieczny skarb – otaczany kultem obraz Matki Bożej nazywanej Stopnicką z 1645 r. Wizerunek Madonny z Dzieciątkiem znajduje się w rokokowym ołtarzu, pochodzącym z kościoła w Staniątkach. W Kaplicy Hinkowskiej – epitafium Ludwika Łętowskiego (zm. 1868 r.), kapitana dragonów wojsk Księstwa Warszawskiego, proboszcza stopnickiego, posła na sejm Królestwa Kongresowego i wreszcie biskupa krakowskiego.

Skarby trafiły do Muzeum Diecezjalnego

Z dawnego wystroju nie zostało wiele. Na północnej ścianie prezbiterium, nad wejściem do zakrystii wisi nowy krucyfiks ze starą rzeźbą Jezusa Ukrzyżowanego. Pierwotnie krucyfiks z dawnym krzyżem, który się nie zachował, był w ołtarzu głównym. Podczas odpustu Świętych Piotra i Pawła był zasuwany obrazem Apostołów. Dziś ten pokaźnych rozmiarów wizerunek znajduje się w nawie głównej. Zawieruchę wojenną przetrwało kilka portali gotyckich, m.in. nad wejściem do kościoła od zachodu i południa. Przed wojną w świątyni przechowywane były cenne dary króla Kazimierza, przekazane do Stopnicy. Wśród nich kielich mszalny i herma św. Marii Magdaleny, czyli relikwiarz w kształcie głowy świętej – słynne pamiątki obecnie można oglądać w Muzeum Diecezjalnym.

Patroni w rzeźbie i na obrazie

Obok dużego olejnego obrazu odniesieniem do imienia kościoła jest wystrój prezbiterium. Tabernakulum otaczają dwie współczesne kamienne płaskorzeźby Świętych Piotra i Pawła oraz dwie po bokach nawy (Serca Pana Jezusa i św. Józefa). Kamienne stacje Drogi Krzyżowej wykonał artysta rzeźbiarz z Krakowa Józef Zięba w I połowie lat 80. XX wieku. Osiem witraży w ostrołukowych oknach jest dziełem Macieja Makarewicza z Krakowa.

Parafialne inicjatywy jednoczą

Parafia liczy obecnie ponad 4 tys. wiernych. W duszpasterstwie na pierwszy plan wysuwa się ugruntowana pobożność maryjna. Największą czcią otaczany jest obraz Matki Bożej Stopnickiej. Świadczą o tym liczne zostawione tutaj wota – świadectwa łask. Dużą popularnością wśród mieszkańców cieszy się środowe nabożeństwo do MB Nieustającej Pomocy. Nowenna gromadzi nawet do 70 czcicieli Maryi.

W długą tradycję stopnickiej parafii wpisuje się wspólne pielgrzymowanie pieszo do sanktuarium Pana Jezusa Konającego w Pacanowie 14 września na uroczystości Podwyższenia Krzyża Świętego. Idą tam starsi i młodsi, całe rodziny. Parafianie biorą udział we wszystkich wydarzeniach diecezjalnych. Każdego roku proboszcz ks. Janusz Rydzek uczestniczy wraz z członkiniami Róż Różańcowych w Pielgrzymce Żywego Różańca. Grupa młodych reprezentuje zawsze parafię na diecezjalnym zjeździe w Wiślicy. Na tegorocznym Dniu Ministranta w kieleckiej katedrze było kilkudziesięciu ministrantów z księdzem wikariuszem. Napawa nadzieją na przyszłość aktywność i zaangażowanie młodych, którzy chętnie uczestniczą w duszpasterskich inicjatywach. W parafii działają chórki młodzieżowy i dziecięcy, które angażują się w oprawę liturgii. Wspólnota młodzieży wypoczywa co roku na wyjazdach podczas ferii zimowych czy wakacyjnych. Sprzedając kremówki i wykonując stroiki świąteczne, młodzież sama troszczy się o fundusze na wyjazdy.

– W Stopnicy działa Legion Maryi, skupiający zarówno kobiety, jak i mężczyzn. Wspólnota uczestniczy w zjazdach formacyjnych, odwiedza chorych, podejmuje w kościele całodzienną adorację przed Najświętszym Sakramentem – informuje proboszcz.

Stopnica i jej okolice obfituje w rolnicze tereny i sady – źródło dochodów wielu rodzin. Stąd nie może zabraknąć dorocznego Święta Plonów, organizowanego wraz z samorządem Stopnicy. Dożynki, połączone z odpustem Matki Bożej Stopnickiej, gromadzą rzeszę ludzi. Są korowody z wieńcami dożynkowymi, przygotowywane tradycyjne chleby, by potem móc się podzielić nimi w domach. To element tradycji, ale także szacunek dla trudu i rolniczej pracy.

Trwające od dłuższego czasu prace materialne przyniosły efekty. Stopnicka perła z rysem gotyckim jest zadbana. Odnowiono kamienną elewację, wnętrze przeszło gruntowną konserwację, renowacji poddano prezbiterium i nawę, wymieniono nagłośnienie i instalacje, zrewitalizowano również otoczenie kościoła. Konieczne było także podjęcie starań o wybudowanie kaplicy cmentarnej. Już niedługo, bo 22 października, na cmentarzu parafialnym zostanie poświęcona nowa kaplica wraz z domem przedpogrzebowym, wzniesione dzięki pomocy władz samorządowych Stopnicy. Będzie służyła trzem parafiom: stopnickiej, parafii w Czyżowie i klasztornej parafii stopnickiej.

Jak podkreśla ksiądz proboszcz, świątynia jest bardzo często odwiedzana przez indywidualnych turystów, ale i grupy kuracjuszy, którzy wypoczywają w pobliskich sanatoriach w Busku-Zdroju czy Solcu-Zdroju. We wnętrzach pradawnej świątyni chętnie prezentuje się także chór nauczycieli Cantores Stopniciensis, działający przy Stopnickim Centrum Kultury. Tradycją stały się ich występy w kościele we wspomnienie św. Cecylii, ale i podczas ważnych uroczystości.