Reklama

Aspekty

Śmierć bramą życia

Niedziela zielonogórsko-gorzowska 10/2019, str. IV-V

[ TEMATY ]

Wschowa

lapidarium

Karolina Krasowska

Na płytach pojawia się motyw serca i anioła wybijającego piszczelem na zegarze ostatnią godzinę życia człowieka

Na płytach pojawia się motyw serca i anioła wybijającego
piszczelem na zegarze ostatnią godzinę życia człowieka

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Wschowa to miasto, które skrywa bardzo wiele tajemnic. Odkrywam je z każdą kolejną wizytą. Ostatnio dzięki uprzejmości Marty Małkus, dyrektor Muzeum Ziemi Wschowskiej, odwiedziłem tamtejsze Lapidarium Rzeźby Nagrobnej. P. Marta, opowiadając o tym miejscu, przypomniała prawdy wiary tak ważne w życiu każdego katolika, chrześcijanina. Myślę, że warto to miejsce odwiedzić wiosną, w Wielkim Poście i przeżyć niezwykłe indywidualne „rekolekcje”.

Lapidarium Rzeźby Nagrobnej to zespół dawnych cmentarzy wschowskich. Najstarszy z nich został założony z inicjatywy pastora Valeriusa Herbergera w 1609 r. Staromiejski Cmentarz Ewangelicki we Wschowie należy do najpiękniejszych, historycznych cmentarzy w Polsce, jest wyjątkowym pomnikiem kultury funeralnej. Wschowski cmentarz należy do najstarszych nowożytnych nekropolii. Został założony według zasady zrywającej z średniowieczną tradycją lokowania cmentarzy przy kościołach. W tym roku mija 410 lat od pierwszego pochówku w tym miejscu, które wiosną pośród budzącej się do życia przyrody nabiera szczególnego uroku i kieruje nasze myśli ku przyszłemu życiu.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Zerwanie z tradycją

Dział Lapidarium Rzeźby Nagrobnej jest w użytkowaniu i pod nadzorem Muzeum Ziemi Wschowskiej. Obejmuje obszar trzech historycznych cmentarzy: staromiejskiego cmentarza ewangelickiego założonego w 1609 r., cmentarza ewangelickiego dla ubogich z 1630 r. i cmentarza katolickiego z ok. 1810 r. Cały kompleks jest wpisany do Krajowego Rejestru Zabytków. Staromiejski cmentarz ewangelicki we Wschowie, co również zasługuje na uwagę, jest jednym z najwcześniejszych w Europie przykładów zerwania ze średniowieczną tradycją grzebania zmarłych w bezpośrednim sąsiedztwie kościoła. To przykład nowego typu cmentarza wykształconego w obrębie kultury protestanckiej w XVI wieku. To przykład koncepcji, która wzorcowo została zrealizowana w Halle nad Soławą w Saksonii. – Zabytkowy cmentarz od samego początku miał być oddalony od centrum miasta. Został założony na tyłach folwarku miejskiego, na przedmieściu polskim, bardzo mocno wysunięty na północ. Dzisiaj jest już oczywiście otoczony miastem, niedaleko znajduje się bardzo rozbudowane osiedle oraz enklawa domków jednorodzinnych. Jednak w 1609 r. miał on być zdecydowanie w oddaleniu od miejsc zamieszkania – wyjaśnia Marta Małkus. Cmentarz w swoim kształcie przestrzennym nawiązywał do średniowiecznego cmentarza przy katedrze w Pizie, nazywanego Campo Santo (Pole Święte) i charakteryzował się prostokątnym porośniętym zielenią terenem, ujętym architektonicznym obramieniem w formie otwartych do wnętrza arkad, w ścianach których umieszczano kamienne tablice epitafijne.

Reklama

Kronika miasta

Nazwa lapidarium pochodzi od łacińskiego słowa „lapidarius”, co oznacza kamienny. Jest to miejsce przechowywania i prezentowania okazów kamieni naturalnych, kamiennych fragmentów elementów architektonicznych, inskrypcji epigraficznych, rzeźb, nagrobków, pomników. – Nazwa Lapidarium Rzeźby Nagrobnej pojawiła się jako sposób na ochronę staromiejskiego cmentarza ewangelickiego przed polityką likwidacji zabytkowych cmentarzy, określanych mianem poniemieckich, dlatego że większość pomników i płyt nagrobnych zawiera inskrypcje w języku niemieckim. Taka fala przeszła przez całą Polskę zachodnią od południa po północ i dotknęła Dolny Śląsk, dzisiejsze województwo lubuskie, jak i pomorskie. Ten sam los miał również spotkać cmentarz we Wschowie, a także cmentarz w Kożuchowie. Ten proces, zainicjowany przez ówczesne władze komunistyczne, rozpoczął się po wojnie i trwał nieprzerwanie do lat 70. ub. wieku. W ministerstwie złożone zostały przez ówczesne władze miasta dokumenty z prośbą o zgodę na likwidację tego miejsca. Prawdopodobnie mielibyśmy dzisiaj tutaj park miejski i parking w części najbardziej zabytkowej. Na pewno nie pozostałyby tu te cenne kamienie, które stanowią swoistą kronikę miasta zapisaną na płytach nagrobnych i nagrobkach – opowiada pani dyrektor. Pomysł powstania Lapidarium Rzeźby Nagrobnej jako sposobu na ocalenie dawnych cmentarzy zaproponował Andrzej Mariusz Wieczorkowski. Zgodnie z jego ideą to miejsce miało skupiać również inne cenne płyty i nagrobki przywiezione z okolicznych zlikwidowanych cmentarzy ewangelickich, dlatego w przestrzeni Lapidarium znajdują się pomniki nie tylko ze Wschowy, ale również z Osowej Sieni, Szlichtyngowej, czy Wygnańczyc i sporadycznie trafiają nowe.

Reklama

W latach 1978-81 pod nadzorem Andrzeja Mariusza Wieczorkowskiego prowadzono prace porządkowe i wstępne prace konserwatorsko-adaptacyjne, których celem było utworzenie otwartego muzeum rzeźby i architektury nagrobnej. – Dzięki zaangażowaniu ludzi, którzy tu zostali i chcieli chronić to miejsce, m.in. Mariusza Wieczorkowskiego, obiekt przetrwał pod nazwą Lapidarium Rzeźby Nagrobnej i ocalił tę tkankę najbardziej dla nas wartościową, czyli XVII-, XVIII- i XIX-wieczne płyty, pozostawiając je w ich pierwotnym miejscu. Wiadomo jednak, że duża liczba płyt inskrypcyjnych i nagrobków wyjechała w kierunku muzeum upamiętniającego obóz w Gross-Rosen, gdzie najprawdopodobniej posłużyła jako materiał budowlany – dodaje Małkus.

Wędrowiec, serce i perła

W ogrodzeniu cmentarza umieszczonych jest ok. 200 płyt epitafijnych, będących przykładem protestanckiej sztuki nagrobnej z XVII, XVIII i XIX wieku, wykonanych z piaskowca. Wiemy, że pierwotnie były one pokryte polichromią i zostały prawdopodobnie wykonane na miejscu, we Wschowie. Większość inskrypcji nagrobnych została odczytana przez zespół epigraficzny z Uniwersytetu Zielonogórskiego pod przewodnictwem prof. Joachima Zdrenki i dr. Adama Górskiego. Do najcenniejszych zabytków Lapidarium należą epitafium założyciela cmentarza Valeriusa Herbergera oraz kaplica pastorów, w której sąsiedztwie spoczęły jego doczesne szczątki. Tu znajdują się kamienne płyty upamiętniające Samuela Fryderyka Lauterbacha, seniora generalnego Kościoła augsburskiego w Wielkopolsce, autora pierwszej niemieckojęzycznej historii Polski, oraz duchownych Johannesa Hayna, Samuela Jancoviusa, Tobiasa Böckelmanna, Antona Herolda i Johannesa Friedricha Spechta. Na płytach znajdują się inskrypcje, często wzbogacone motywami i symbolami o treści religijnej. Niektóre z nich są bardzo znamienne, zwłaszcza w kontekście okresu Wielkiego Postu, który jest swego rodzaju drogą i przygotowaniem na radosne spotkanie ze zmartwychwstałym Panem. Niektóre z tablic zawierają motyw palmy obciążonej kamieniem, symbolizujący wzrost duchowy człowieka przez napotykane doświadczenia i trudności życiowe. Bogatą symboliką duchową przesycona jest również kaplica pastorów i umieszczona na niej płyta pastora, kronikarza i historyka Samuela Fryderyka Lauterbacha. – Pojawia się na niej symbolika wędrowca, dla którego przewodnikiem jest księga, którą trzyma w ręku. Na pewno jest to Biblia, która jest podstawą wiary wyznania luterańskiego, ale też każdego Kościoła chrześcijańskiego. Wędrowiec, doświadczając smutku i cierpienia z wędrówki przez pustynię, wychodzi już z pewną mądrością, która zawiera się w słowach: „Ty prowadzisz, nie lękam się”. Jego bagaż już jest ograniczony.

Reklama

Jest to tylko wątły woreczek przerzucony na plecach. Wędrowiec podąża i dociera do niebieskiego Jeruzalem, miejsca, gdzie dociera człowiek po śmierci. Mamy tu więc motyw życia ludzkiego, doświadczenia wielu cierpień, trudności i dojście przez nie do bliskości z Bogiem i wejścia do miasta zbawionych – tłumaczy Marta Małkus.

Bardzo częstym symbolem, który pojawia się na płytach nagrobnych na terenie Lapidarium, jest również motyw serca. – Na jednej z płyt widzimy serce przyciągane przez Boga, ale też uskrzydlone, ulatujące, pragnące połączyć się z Bogiem. Jest również postać anioła, który piszczelem wybija na zegarze ostatnią godzinę człowieka, uświadamiając, że ona nadejdzie, o czym przypominają też bardzo często eksponowane motywy zegarów z przesypującym się piaskiem. Myślę, że nasi poprzednicy, pomimo swoich słabości, mieli świadomość czasu wyznaczonego tutaj, na ziemi i mieli głębszą wiarę w to, że po śmierci nie ma pustki, tylko czeka Bóg ze swoją miłością, z obfitością owoców, nagrodą – opowiada pani dyrektor.

Reklama

Ciekawy jest też motyw perły przedstawiony na jednej z płyt umiejscowionych na kaplicy pastorów. – U góry jesteśmy świadkami momentu narodzin perły w muszli. Widzimy słońce jako symbol łaski Bożej. Perła jest symbolem duszy ludzkiej, a muszla symbolem ciała, więc obserwujemy narodziny duszy w obliczu Boga, czyli promieni słonecznych. Motyw morza, fal i szczelnie zamkniętej muszli to życie doczesne. Muszla chroni to, co najcenniejsze, czyli duszę ludzką tak, żeby żadna kropla słonej wody jej nie zniszczyła. Życie ziemskie jest tutaj dostrzegane jako element grzechu, który może tę piękną perłę-duszę naruszyć, zniszczyć. Dopiero wyrzucenie na brzeg, czyli motyw śmierci, powoduje, że muszla się otwiera, pokazując perłę po to, żeby znalazła się ona w rękach u Boga. Na dole widać putto trzymające naszyjnik, na który nanizane są perły. To są właśnie dusze zbawionych – opowiada dyrektor Muzeum Ziemi Wschowskiej.

Na koniec warto dodać, że do najcenniejszych zabytków Lapidarium należą również sarkofag Doroty Kaldenbach z 1673 r., ozdobiony postaciami cnót wiary, nadziei i miłości, epitafium upamiętniające Mateusza Vechnera – nadwornego medyka króla Zygmunta III, barokowa kaplica Teschnerów, obejścia z nagrobkami Chwałkowskich, Eichlerów, Lamprechtów i Teupitzów oraz Dom przedpogrzebowy z 1819 r. w części dawnego katolickiego cmentarza.

***

Marta Małkus, dyrektor MZW: – Jak co roku pięknie zakwitły kwiaty, symbolizując to, że po martwym okresie zimy odradza się życie. Podobnie cały wymiar symboliczny cmentarza jest nie tylko pożegnaniem bliskich i pamiątkami po nich, ale swoistą zapowiedzią tego, co czeka człowieka wierzącego, chrześcijanina, czyli życie po śmierci. Nad wejściem na teren wrocławskiego cmentarza przy kościele św. Elżbiety widnieje do dnia dzisiejszego inskrypcja: „Mors ianua vitae” (Śmierć bramą życia). Ona w pełni zawiera to, co jest podstawą wyznania wiary. Czyli wiara w zbawczą śmierć Chrystusa otwiera możliwość życia wiecznego wśród zbawionych. I o tym przypomina symbolika, która jest wyryta misternie, na płytach Lapidarium Rzeźby Nagrobnej.

2019-03-06 10:19

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Msza św. Hubertowska we Wschowie

Wprawdzie wspomnienie liturgiczne patrona leśników, czyli św. Huberta, Kościół obchodzi 3 listopada, ale we Wschowie Msza św. Hubertowska odbyła się 4 listopada.

CZYTAJ DALEJ

Co z postem w Wielką Sobotę?

Niedziela łowicka 15/2004

[ TEMATY ]

post

Wielka Sobota

monticellllo/pl.fotolia.com

Coraz częściej spotykam się z pytaniem, co z postem w Wielką Sobotę? Obowiązuje czy też nie? O poście znajdujemy liczne wypowiedzi na kartach Pisma Świętego. Chcąc zrozumieć jego znaczenie wypada powołać się na dwie, które padają z ust Pana Jezusa i przytoczone są w Ewangeliach.

Pierwszą przytacza św. Marek (Mk 9,14-29). Po cudownym przemienieniu na Górze Tabor, Jezus zstępuje z niej wraz z Piotrem, Jakubem i Janem, i spotyka pozostałych Apostołów oraz - pośród tłumów - ojca z synem opętanym przez szatana. Apostołowie są zmartwieni, bo chcieli uwolnić chłopca od szatana, ale ten ich nie usłuchał. Gdy już zostają sami, pytają Chrystusa, dlaczego nie mogli uwolnić chłopca od szatana? Usłyszeli wówczas znamienną odpowiedź: „Ten rodzaj zwycięża się tylko przez modlitwę i post”.
Drugi tekst zawarty jest w Ewangelii św. Łukasza (5,33-35). Opisuje rozmowę Pana Jezusa z faryzeuszami oraz z uczonymi w Piśmie na uczcie u Lewiego. Owi nauczyciele dziwią się, czemu uczniowie Jezusa nie poszczą. Odpowiada im wówczas Pan Jezus „Czy możecie gości weselnych nakłonić do postu, dopóki pan młody jest z nimi? Lecz przyjdzie czas, kiedy zabiorą im pana młodego, wtedy, w owe dni, będą pościć”

CZYTAJ DALEJ

Abp Galbas w Sosnowcu przeprosił wiernych za każde zgorszenie, które kiedykolwiek spowodowali księża

2024-03-28 23:35

[ TEMATY ]

Abp Adrian Galbas

flickr.com/episkopatnews

Abp Adrian Galbas

Abp Adrian Galbas

- Kościelne postępowanie w bulwersującej sprawie sprzed miesięcy dobiega końca - powiedział abp Adrian Galbas SAC, administrator apostolski diecezji sosnowieckiej sede vacante. W czasie Mszy Wieczerzy Pańskiej, którą odprawił w sosnowieckiej bazylice katedralnej, przeprosił wiernych za każde zgorszenie, które kiedykolwiek spowodowali księża.

- Po podjęciu ostatecznych decyzji, zostanie o nich poinformowana opinia publiczna. Także w sprawie, która w ostatnich dniach spowodowała, że diecezja sosnowiecka znalazła się na czołówkach gazet, jestem zdeterminowany, by wszystko wyjaśnić i adekwatnie zareagować. Proszę przyjąć moje zapewnienie, że nic w tej, jak i w żadnej innej gorszącej sprawie, nie jest i nie będzie zbagatelizowane - powiedział.

CZYTAJ DALEJ
Przejdź teraz
REKLAMA: Artykuł wyświetli się za 15 sekund

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję