Reklama

Historia

Jak polskie dziewczyny postraszyły gubernatora

18 sierpnia 1906 r. z balkonu jednej z warszawskich kamienic młodziutkie dziewczęta zrzuciły bomby domowej roboty, aby zabić znienawidzonego gubernatora rosyjskiego Gieorgija Skałona.

Niedziela Ogólnopolska 34/2022, str. 38-39

[ TEMATY ]

Gubernator

Domena publiczna

Główna uczestniczka zamachu Wanda Krahelska

Główna uczestniczka zamachu Wanda Krahelska

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Kiedy ziemie centralnej Polski znajdowały się pod zaborem rosyjskim, w Warszawie rezydowali przedstawiciele cara – namiestnicy, generał-gubernatorowie. Jednym z kolejnych był Rosjanin pochodzenia francuskiego – Gieorgij Skałon.

Zdjęcia ofiar stawiane na biurku

Jego rządy były pełne terroru i okrucieństwa. Ponoć kolekcjonował on fotografie setek straconych Polaków, ustawiając je na swoim biurku. Wyroki śmierci wydawał ot, tak sobie, bez sądu, w trybie administracyjnym. Pacyfikował robotników i działaczy polskich ugrupowań politycznych, popierających rewolucję przeciwko caratowi, która wybuchła w Rosji w 1905 r.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Możliwość wybuchu powstania przeciwko carowi, który stał na czele Królestwa Polskiego, była brana pod uwagę przez Polską Partię Socjalistyczną (PPS). W tej sprawie Józef Piłsudski próbował nawet porozumiewać się z rządem Japonii. Japonia była w stanie wojny z Rosją, zatem sprawa wydawała się prawdopodobna. Ale Japończycy byli zainteresowani głównie usługami szpiegowskimi. W dodatku przed PPS-em przestrzegał Japończyków przebywający w ich kraju Roman Dmowski, który widział możliwość współpracy z Petersburgiem. W gronie ścisłego kierownictwa PPS-u podjęto w 1906 r. decyzję o likwidacji okrutnego Skałona. Chociaż wewnątrz partii ścierały się różne poglądy na temat niepodległości czy też uległości Polski wobec Rosji, tzw. Organizacja Bojowa podjęła decyzję dotyczącą likwidacji generał-gubernatora. Obserwowano ulice, którymi Skałon poruszał się po Warszawie wyjeżdżając z Belwederu. Studiowano jego rozkład dnia, śledzono jego wyjścia do teatru i opery (był wielkim miłośnikiem sztuki), czy na spotkania towarzyskie.

Jak wywabić gubernatora?

Gubernator Skałon utrzymywał bliską znajomość z niemieckim konsulem w Warszawie, któremu... udostępniał rosyjskie tajemnice państwowe i militarne. Brylowanie gubernatora i sentymentalne przejażdżki ulicami Warszawy stały się z czasem niebezpieczne. Wkrótce carska policja – Ochrana wpadła na trop spisku na życie Skałona. Odtąd generał zaczął na siebie uważać: codziennie zmieniał plan zajęć, wybierał rozmaite drogi, którymi poruszał się po stolicy; zmieniał lokale, w których jadał, wzmocniono również jego ochronę, która towarzyszyła mu na każdym kroku. Wówczas jeden z działaczy bojówki PPS-u – Mieczysław Mańkowski z Galicji, były współpracownik Ludwika Waryńskiego, wpadł na pomysł, że skoro Skałon próbuje przechytrzyć potencjalnych zamachowców i unika stałych przejażdżek, trzeba przymusić go za pomocą jakiegoś podstępu do pojawienia się w określonym czasie i miejscu... Mańkowski wymyślił, że najlepszą okazją do wywabienia Rosjanina na ulicę będzie incydent obrażenia jakiegoś dyplomaty, za który – jako przedstawiciel władz carskich w stolicy – będzie musiał osobiście przeprosić... Padła propozycja spoliczkowania Niemca. Skałon jako przedstawiciel Rosji będzie musiał stawić się z przeprosinami w siedzibie obrażonego dyplomaty. Spiskowcy wybrali na ofiarę wicekonsula Niemiec Gustava Lerchenfelda. Niemcy były ważnym sojusznikiem Rosji w ówczesnej wojnie japońsko-rosyjskiej, stąd niemalże na pewno przedstawiciel rosyjskich władz w Warszawie musiałby się pojawić w mieszkaniu niemieckiego wicekonsula z przeprosinami.

Reklama

W okolicy mieszkania niemieckiego dyplomaty na ul. Natolińskiej spiskowcy wynajęli mieszkanie. Nie bez znaczenia było też to, że ulica, przy której mieściła się rezydencja konsula, była zamknięta z jednej strony z powodu prac ziemnych związanych z awarią wodociągową (nie można było zatem uciekać w drugim kierunku – trzeba było wracać tą samą trasą). Początkowo Józef Piłsudski nie chciał słyszeć o udziale kobiet w akcjach bojówkarskich. Wyznawał zasadę, że do „mokrej roboty” należy wyznaczyć mężczyzn, jednak jedna z działaczek Organizacji Bojowej PPS, „piękna dwudziestoletnia” Wanda Krahelska, malarka, w dodatku pałająca żądzą zemsty za aresztowanie i torturowanie swojego narzeczonego (po uwolnieniu popełnił samobójstwo, a wówczas ona wstąpiła do PPS-u), wymusiła zgodę na swój udział w akcji.

Reklama

Dlaczego nie wybuchła pierwsza bomba?

Jako Antonina Kozłowska, ziemianka z prowincji, Krahelska sprowadziła się wraz z rzekomą pokojówką (Albertyna Helbertówna) oraz kucharką (Zofia Owczarkówna) do mieszkania nieopodal niemieckiego konsulatu. Aby nie wzbudzać niczyich podejrzeń, w meblach przywieziono dobrze ukryte bomby, a dziewczyny, pod fałszywymi nazwiskami, nawet do stróża kamienicy zwracały się po rosyjsku. Bomby ukryto w domowym kominku.

14 sierpnia 1906 r. powracającego z konsulatu Lerchenfelda spoliczkował Michał Trzos, jeden z bojówkarzy PPS-u przebrany w mundur rosyjskiego oficera. Skałon parę dni później – 18 sierpnia 1906 r. – wsiadł do powozu wraz ze swoim rotmistrzem i eskortą kozaków i pospieszył z przeprosinami. Helbertówna miała wyjść na ulicę i obserwować, kiedy będzie się zbliżał powóz Skałona, dwie pozostałe dziewczyny zaś miały rzucić z balkonu bomby. Kiedy powóz z gubernatorem wracał z wizyty u niemieckiego wicekonsula (z powodu wspomnianego remontu ulicy musiał się poruszać ponownie tą samą trasą), Krahelska z okna salonu wyrzuciła pierwszą bombę. Bomba upadła tuż obok powozu, ale nie wybuchła... Zawiniła fatalna konstrukcja ładunku. Owczarkówna rzuciła drugą bombę, Helbertówna kolejną, ale spowodowały one tylko nieznaczne uszkodzenie karoserii karocy. Ranni zostali kozacy, natomiast gubernator, odniósł jedynie lekkie obrażenia. Na skutek pęknięcia błony bębenkowej częściowo utracił słuch.

Uniknęły kary śmierci

Nasze terrorystki zdołały uciec podstawioną dorożką. Ale popełniły błąd. W wynajmowanym przez nie mieszkaniu carska policja znalazła paszport na nazwisko Krahelskiej. Choć Wanda uciekła do Galicji, a w Krakowie zawarła fikcyjne małżeństwo, które uchroniło ją przed deportacją do zaboru rosyjskiego, carska Ochrana trafiła na jej ślad, m.in. dzięki przechwytywanym listom do ojca. Z nich dowiedziano się, że mieszka w Krakowie. Została aresztowana, ale jako obywatelka austriacka nie mogła być deportowana do Warszawy. Sądzono ją w lutym 1908 r. w Wadowicach i ostatecznie, przy aplauzie mieszkańców Galicji, sąd ją uniewinnił. W czasie II wojny światowej Wanda Krahelska pomagała w ukrywaniu Żydów. Po wojnie współtworzyła znane wydawnictwo „Arkady”. Zmarła w 1965 r. w Warszawie. Albertyna Helbertówna wprawdzie została aresztowana w jednej z przypadkowych akcji carskiej Ochrany, ale Rosjanie nie powiązali jej osoby z zamachem na gubernatora. Również przeżyła II wojnę światową; zmarła w 1968 r. Zofia Owczarkówna wpadła przypadkowo – podczas akcji bojówek PPS-u na pocztę w Sokołowie Podlaskim. Policji udało się powiązać ją ze sprawą zamachu na gubernatora, jednak karę śmierci zamieniono jej na katorgę. Na ziemie polskie wróciła w 1917 r. Zmarła w 1940 r.

Generał-gubernator Gieorgij Skałon natomiast sprawował spokojnie swój urząd do śmierci. Planowano na niego jeszcze dwa inne zamachy – w tym jeden, kiedy wracał z Petersburga do Warszawy pociągiem. Ale... zamachowcy przegapili pociąg, którym jechał. Żonaty z niemiecką arystokratką Marią Korff Skałon ponoć lubował się we wszystkim, co niemieckie. Był wyznawcą luteranizmu, choć nie przeszkadzało mu to być członkiem honorowym prawosławnego Bractwa Świętej Trójcy. Zmarł 1 lutego 1914 r.

2022-08-16 12:29

Ocena: +2 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

W świetle Eucharystii, w ciszy konfesjonału - paulini i Jasna Góra

2024-03-28 10:33

[ TEMATY ]

Jasna Góra

Karol Porwich/Niedziela

Patriarcha Zakonu Paulinów św. Paweł z Teb przez wielu skazany na śmierć głodową na pustyni, doświadczył Bożej troski i był z Bożej Opatrzności karmiony chlebem. Dziś prawie pół tysiąca paulinów każdego dnia Chlebem Eucharystycznym karmi ludzi na 4 kontynentach. W sercu Zakonu na Jasnej Górze żyje ponad 70 kapłanów. Misję tego miejsca i posługujących tu paulinów, wciąż określają słowa św. Jana Pawła II, że „Jasna Góra to konfesjonał i ołtarz narodu”. Sprawowanie Eucharystii jako centrum życia całej wspólnoty i pracy apostolskiej paulinów wpisane jest w ich zakonne konstytucje.

Na Mszę św…po cud

CZYTAJ DALEJ

Zaproszenie dla mnie: Bierz i jedz, pij, abyś żył

2024-03-28 06:16

[ TEMATY ]

Wielki Post

rozważania

rozważanie

Adobe.Stock.pl

W czasie Wielkiego Postu warto zatroszczyć się o szczególny czas z Panem Bogiem. Rozważania, które proponujemy na ten okres pomogą Ci znaleźć chwilę na refleksję w codziennym zabieganiu. To doskonała inspiracja i pomoc w przeżywaniu szczególnego czasu przechodzenia razem z Chrystusem ze śmierci do życia.

Jezus spożywa ze swoimi uczniami ostatnią wieczerzę. Wie, że to, co teraz im mówi, za chwilę stanie się rzeczywistością – Jego Ciało zostanie wydane i Krew przelana w piątek, w czasie zabijania w świątyni baranków paschalnych. Wypowiada słowa, które odtąd będą powtarzane w czasie każdej Mszy św.: „Bierzcie i jedzcie, to jest Ciało Moje… bierzcie i pijcie, to jest Moja Krew”. „Ile razy bowiem będziecie jeść ten chleb i pić z tego kielicha, będziecie ogłaszać śmierć Pana, aż przyjdzie” (1 Kor 11, 26), dodaje św. Paweł Apostoł. Mogę te słowa przyjąć jako zaproszenie dla mnie: Bierz i jedz, pij, abyś żył. „Jeśli nie będziecie spożywali ciała Syna Człowieczego i pili Jego krwi, nie będziecie mieli życia w sobie. Kto spożywa moje ciało i pije moją krew, ma życie wieczne, a Ja wskrzeszę go w dniu ostatecznym” (J 6, 53n). Takie to proste i takie trudne jednocześnie… Tajemnica Bożej miłości.

CZYTAJ DALEJ

Zatęsknij za Eucharystią

2024-03-28 23:37

Marzena Cyfert

Mszy Wieczerzy Pańskiej przewodniczył bp Maciej Małyga

Mszy Wieczerzy Pańskiej przewodniczył bp Maciej Małyga

Tęsknimy za różnymi rzeczami (…) Czy kiedyś jednak tęskniłem za przyjęciem Komunii świętej? To jest chleb pielgrzymów przez świat do królestwa nie z tego świata – mówił bp Maciej Małyga w katedrze wrocławskiej.

Ksiądz biskup przewodniczył Mszy Wieczerzy Pańskiej. Eucharystię koncelebrowali abp Józef Kupny, bp Jacek Kiciński oraz kapłani z diecezji.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję