Reklama

Polityka

Katolik w państwie

Co kraj, to obyczaj

Jeśli nie konkordat, to co? Jak w innych państwach Europy ustalane są wzajemne relacje z Watykanem?

Niedziela Ogólnopolska 50/2022, str. 76

[ TEMATY ]

katolik w państwie

Monika Książek

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Model wzajemnej autonomii i niezależności (przyjazny rozdział), model separacyjny (radykalny rozdział) i państwa wyznaniowe, gdzie jedna religia ma charakter religii państwowej – to główne prawne modele obecności Kościoła w przestrzeni publicznej oraz relacji między państwami a Kościołami, które funkcjonują w Europie.

Modelem preferowanym przez Stolicę Apostolską jest zasada „przyjaznego rozdziału”.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Autonomia ta oznacza, że Kościół ma pełną wolność w wykonywaniu swej misji apostolskiej, a w sprawach wewnętrznych może się kierować własnym prawem i nie jest w żaden sposób podporządkowany państwu. Jednocześnie w pełni respektuje prawo państwowe. Podejmuje też współpracę z państwem w kwestiach społecznych czy na polu edukacji i kultury.

Model przyjaznego rozdziału występuje m.in.: w Polsce, Chorwacji, Niemczech, Austrii, Hiszpanii, Portugalii, na Litwie, Słowacji czy we Włoszech.

Niemcy

W Republice Federalnej Niemiec model przyjaznego rozdziału oraz baza finansowa gwarantowana przez podatek kościelny (w wysokości 8-9% zobowiązania podatkowego każdej osoby fizycznej) umożliwiają Kościołowi, poza działalnością apostolską, olbrzymie zaangażowanie społeczne. Dlatego Kościół jest tam potężną instytucją społeczno-edukacyjno-charytatywną i drugim co do wielkości pracodawcą. Niezależnie od podatku kościelnego zbierana jest także taca, która umożliwia np. pokrycie opłat za energię elektryczną.

Kościół korzysta z wielu zwolnień i ulg podatkowych, np. darowizny na cele kultu religijnego bądź na cele charytatywne są odliczane od podatku dochodowego. Instytucje społeczne prowadzone przez Kościół uzyskują dodatkowe dofinansowanie ze strony gmin, landów lub państwa. Z publicznych funduszy finansowana jest także działalność większości szpitali i domów opieki prowadzonych przez Kościół.

Kościoły katolicki i ewangelicki prowadzą wiele szkół otrzymujących subwencje publiczne. Koszty nauczania religii ponoszą landy. Prawo do nauczania religii w szkołach gwarantuje konstytucja. Religię umieszczono w planie zajęć w wymiarze dwóch godzin tygodniowo we wszystkich szkołach publicznych. Do 14. roku życia dziecka to rodzice decydują o jego uczestnictwie w lekcjach religii. Zgodnie z konstytucją ocena z katechezy jest umieszczana na świadectwie i zaliczana do średniej. Możliwe jest zdawanie religii na maturze. Wydziały teologiczne znajdują się na niemal wszystkich uczelniach humanistycznych. Państwo finansuje ich działalność, a Kościół odpowiada za nie w sensie merytorycznym. Instytucje wyznaniowe mają własne programy w radiu i telewizji publicznej, a także swoich przedstawicieli w ich radach nadzorczych.

Reklama

Kościoły mają prawo do organizacji opieki duszpasterskiej w wojsku, szpitalach, zakładach karnych i innych instytucjach. Kapelani wojskowi są traktowani jako urzędnicy i wynagradzani przez armię.

Włochy

Kościół we Włoszech utrzymuje się z otto per mille, czyli z dobrowolnego odpisu przez wiernych 0,8% ich podatku dochodowego, z ofiar wiernych, darowizn i działalności gospodarczej prowadzonej przez niektóre podmioty kościelne. Do tego dochodzą liczne zwolnienia podatkowe instytucji kościelnych. Traktowane są one analogicznie do organizacji „non profit”. Kościół płaci np. tylko połowę podatku od swej działalności gospodarczej, zwolniony jest też z płacenia podatku VAT za kupowane towary. Samorządy mogą przekazać Kościołom bezpłatnie działki na budowę świątyń. Oprócz tego kościelne instytucje o charakterze edukacyjnym, medycznym czy charytatywnym są dofinansowywane na równi z tego typu placówkami prowadzonymi przez państwo bądź organizacje pozarządowe.

Państwo ponosi też ciężar finansowania nauczania religii katolickiej w szkołach i przedszkolach. Udział w katechizacji szkolnej jest dobrowolny. Program nauczania religii jest przygotowywany w porozumieniu Ministra Edukacji Publicznej z Przewodniczącym Konferencji Episkopatu Włoch, a podręczniki muszą mieć nihil obstat władzy kościelnej.

Reklama

Kościół prowadzi liczne szpitale oraz instytucje charytatywne. Możliwości korzystania ze środków publicznych są zrównane z innymi instytucjami o tym charakterze.

Opieka duszpasterska nad żołnierzami, więźniami i pacjentami w szpitalach i domach pomocy społecznej należy do obowiązków duchownych katolickich mianowanych przez władze kościelne. Kapelani wojskowi są włączonymi do hierarchii wojskowej pracownikami państwa, które wypłaca im wynagrodzenia.

Francja

Na mocy ustawy o separacji Kościoła i państwa z 1905 r. Francja jest jedynym krajem w Europie, gdzie Kościół nie jest podmiotem prawa publicznego. Jego poszczególne struktury funkcjonują na mocy prawa o stowarzyszeniach, np. diecezje są rejestrowane jako „diecezjalne stowarzyszenia kultowe”, które działają „na mocy władzy biskupa, we wspólnocie ze Stolicą Apostolską”. Zakony rejestrowane są na prawach stowarzyszeń pożytku publicznego. Stowarzyszenia religijne mogą istnieć „wyłącznie dla celów Kościoła”, zatem nie mogą otrzymywać dotacji od państwa, departamentów czy gmin, a wszelkie nieruchomości, które do nich należały, w momencie wprowadzania ustawy stały się własnością państwa. W celach sprawowania kultu świątynie są użyczane Kościołowi, który może bezpłatnie z nich korzystać. Do Kościoła należą świątynie wybudowane po 1905 r., i one są utrzymywane ze składek wiernych. Państwo wspomaga utrzymanie i remonty świątyń. Wszystkie świątynie zbudowane przed 1905 r. utrzymywane są przez gminy, a katedry i budynki kurialne – przez państwo.

Zakazana jest obecność elementów religijnych (np. znaku krzyża czy innych symboli) w gmachach użyteczności publicznej bądź na terenach należących do państwa lub samorządów. Nie jest też możliwe nauczanie religii w publicznym systemie edukacji. Istnieje jednak ustawowy obowiązek jednego wolnego popołudnia, kiedy to uczniowie mają wolny czas na uczestniczenie w lekcjach religii. Niekiedy odbywają się one na terenie szkoły, pod warunkiem sfinansowania ich przez rodziców i Kościół.

Reklama

Świetnie rozwinięty jest system prywatnego szkolnictwa katolickiego, z którego korzysta ok. 18% francuskich uczniów. Zarobki nauczycieli tych szkół w 60% refunduje państwo.

W mediach publicznych zarezerwowany jest bezpłatny czas antenowy i pewna liczba programów dla poszczególnych wyznań. Ponadto państwo zatrudnia kapelanów w szpitalach, więzieniach i wojsku.

Inny system wyznaniowy istnieje w trzech wschodnich departamentach, które weszły w skład Francji po 1870 r. Tam zachowane zostało ówczesne prawo niemieckie, w związku z czym duchowni opłacani są przez państwo, religia jest przedmiotem nauczania w szkołach państwowych, a arcybiskup Strasburga i biskup Metzu są mianowani przez prezydenta Francji po wcześniejszych uzgodnieniach ze Stolicą Apostolską.

Grecja

Najsilniejszy w Europie związek między Kościołem i państwem obserwujemy w Grecji. Grecki model, gdzie 95% obywateli przyznaje się do prawosławia, można uznać za współczesną formę cezaropapizmu. Zarówno Kościół prawosławny, jak i inne Kościoły cieszą się ulgami podatkowymi, np. od nieruchomości, od ich wynajmu oraz od wszelkich darowizn i spadków. Umocowanie w greckiej konstytucji mają nawet „święte kanony wiary”. Prawo karne ściga też przestępstwa wewnątrzkościelne, np. złamanie tajemnicy spowiedzi.

Państwo greckie – w ramach swych „religijnych kompetencji” – ma obowiązek zapewnienia „duchowej jedności Kościoła”. Administracyjne ustawodawstwo Świętego Synodu podlega kontroli państwa i może być przez nie uchylone. Nie oznacza to jednak bezgranicznej dominacji władz cywilnych nad Kościołem – ogranicza ją zasada autonomii. Zanim parlament uchwali jakiś akt prawny dotyczący Kościoła, synod musi wyrazić na to zgodę.

Reklama

Większość kosztów Greckiego Kościoła Prawosławnego pokrywa państwo, opłaca m.in. wynagrodzenia kościelnego personelu: duchownych i osób świeckich zatrudnianych przez Kościół. Duchowni prawosławni służący jako kapelani w armii i policji mają stopnie oficerskie i otrzymują stosowne wynagrodzenie.

Nauczanie religii ma charakter obowiązkowy i prowadzone jest zgodnie z dogmatami wschodniego Kościoła prawosławnego. Nauczyciele religii mają status urzędników państwowych i otrzymują wynagrodzenie. Inne Kościoły pozostają na własnym utrzymaniu.

Austria Kościoły są finansowane z obowiązkowych składek wiernych oraz z dotacji państwa. Każdy dorosły wierny jest zobowiązany do regularnego płacenia składki niezależnie od tego, czy uczęszcza do kościoła, czy nie. Osoby uchylające się od płacenia podlegają karze. Szkoły katolickie są dotowane przez państwo, w tym pensje personelu. Nauka religii w publicznych szkołach państwowych jest obowiązkowa.

Belgia Kościół katolicki traktowany jest jako istotna instytucja kultury narodowej. Wynagrodzenia i emerytury duchownych są finansowane przez państwo. 60% uczniów szkół średnich uczęszcza do szkół katolickich (75% we Flandrii). Personel wynagradzany jest przez państwo. Zajęcia z religii lub etyki są obowiązkowe. Kościół katolicki jest wyłączony spod opodatkowania dochodów uzyskiwanych z własności budynków bądź ich części, w których odprawiane są nabożeństwa.

Dania Kościół Ewangelicko-Luterański ma status duńskiego Kościoła narodowego i cieszy się konstytucyjnymi przywilejami. Kościół katolicki jest zarejestrowany jako prywatne stowarzyszenie. Państwo pokrywa zarówno koszty administracyjne parafii czy diecezji, jak i wydatki na odnowę zabytkowych kościołów. Katechizacja jest obowiązkowa we wszelkich typach szkół – jej koszty ponosi państwo.

Reklama

Irlandia Państwo finansuje szkolnictwo wyznaniowe – to niemal 90% wszystkich szkół. Większość z nich to placówki katolickie. Budowę nowych budynków szkolnych państwo finansuje w 80%. W siłach zbrojnych oraz więzieniach kapelani są wynagradzani ze środków publicznych. Kościół korzysta z licznych zwolnień podatkowych.

Szwecja Od 2000 r. Szwecja przestała być państwem wyznaniowym. Luterański Kościół Szwecji jest dziś autonomiczny, ale jego pozycja jest nadal uprzywilejowana. Utrzymuje się głównie z obowiązkowych składek od wiernych oraz ze środków od państwa na utrzymanie kościelnego dziedzictwa kulturowego, czyli wszystkich obiektów zabytkowych.

Oprac red.

2022-12-07 08:47

Ocena: +1 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

„Genetycznie chrześcijańska” demokracja?

Państwo świeckie w swej istocie jest państwem nie antyreligijnym, a raczej areligijnym.

Jeden ze współczesnych politologów napisał, że nowoczesna demokracja jest „genetycznie chrześcijańska”. Zdanie to może niektórych szokować. Tym niemniej jeśli zgodzimy się co do tego, że przyrodzona godność człowieka i związane z nią prawa stanowią fundament współczesnego państwa demokratycznego, jak również że cechą wyróżniającą nowoczesną demokrację jest świeckość państwa, to obie te cechy są całkowicie obce antycznemu pojmowaniu demokracji opartej na niewolnictwie i mającej charakter religijny. Wiążą się natomiast niewątpliwie z oddziaływaniem chrześcijaństwa, a zwłaszcza chrześcijańską wizją człowieka.

CZYTAJ DALEJ

Jezus kochał Judasza do końca

[ TEMATY ]

homilia

rozważania

pl.wikipedia.org

Rozważania do Ewangelii Mt 26, 14-25.

Środa, 27 marca. Wielki Tydzień

CZYTAJ DALEJ

Nowi kanonicy

2024-03-28 12:00

[ TEMATY ]

Zielona Góra

Karol Porwich/Niedziela

Podczas Mszy Krzyżma bp Tadeusz Lityński wręczył nominacje i odznaczenia kapłanom diecezji. Życzenia otrzymali również księża, którzy obchodzą w tym roku jubileusze kapłańskie.

Pełna lista nominacji, odznaczeń i jubilatów.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję