Świadczenia z programu 500 plus mają być wypłacane od kwietnia; wniosek o nie trzeba będzie składać raz w roku, do gminy - osobiście lub online. Świadczenie otrzyma każda rodzina, bez względu na stan cywilny rodziców, również rodziny patchworkowe, jeśli mają wspólne dziecko.

Świadczenie wychowawcze wynosić będzie 500 zł. Jak podkreśla Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, które przygotowało projekt ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci wprowadzającej program „Rodzina 500 plus”, jest to kwota netto, od której nie będą odprowadzane podatki. Rada Ministrów będzie mogła podnieść kwotę świadczenia w oparciu o wskaźniki wzrostu inflacji.

Rząd planuje, że świadczenia z programu „Rodzina 500 plus” będą wypłacane od 1 kwietnia.

Co zrobić, żeby otrzymać świadczenie?

Żeby otrzymać świadczenie, trzeba będzie złożyć wniosek - przez internet lub w gminie. Do złożenia wniosku online potrzebny będzie tzw. profil zaufany lub bezpieczny podpis elektroniczny. Świadczenie zostanie przekazane bezpośrednio na konto wskazane przez rodzica lub gotówką.

Świadczenia na drugie i kolejne dziecko będą przysługiwać niezależnie od dochodów rodziny. W przypadku pierwszego dziecka 500 zł otrzymają tylko te rodziny, których dochód na osobę nie przekracza 800 zł netto (lub 1200 zł, jeśli w rodzinie jest dziecko z niepełnosprawnością). Osoby starające się o świadczenie na pierwsze dziecko będą zatem musiały udokumentować swój dochód. Jednak większość potrzebnych dokumentów urzędnicy mają pozyskiwać samodzielnie z odpowiednich rejestrów.

We wniosku trzeba będzie podać dane osoby starającej się o świadczenie, dane drugiego rodzica oraz dane dzieci wraz z dodatkowymi zaświadczeniami i oświadczeniami, jeśli takie będą w indywidualnej sprawie niezbędne.

Wzór wniosku stanowi załącznik do rozporządzenia, którego projekt przygotowało MRPiPS i dołączyło do projektu ustawy. Zawiera ono również wzory innych wymaganych zaświadczeń.

Gdzie złożyć wniosek?

Sprawy dotyczące świadczenia wychowawczego załatwiane będą w gminach, a w sprawach, w których zastosowanie będą miały unijne przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, świadczenie realizować będą marszałkowie województw.

Analogicznie do funkcjonujących od lat rozwiązań dotyczących świadczeń rodzinnych, świadczenie wychowawcze będzie mogło być wypłacane w urzędzie gminy lub miasta, w wyodrębnionej komórce organizacyjnej w ośrodku pomocy społecznej lub innej jednostce, np. w działających w wielu miastach specjalnych centrach do realizacji świadczeń socjalnych.

Kiedy można składać wnioski?

Wnioski będzie można składać od momentu startu programu, jednak będą na to trzy miesiące, co pozwoli uniknąć kolejek. Jeśli wniosek zostanie złożony w ciągu pierwszych trzech miesięcy trwania programu, rodzice dostaną wyrównanie od 1 kwietnia.

Do programu będzie można dołączyć w dowolnym momencie, jednak w kolejnych miesiącach świadczenie będzie wypłacane od miesiąca, w którym rodzice złożą wniosek. Świadczenia z trzymiesięcznym wyrównaniem będą wypłacane tylko wtedy, jeśli wniosek wpłynie do 30 czerwca br.

Świadczenie będzie przyznawane na rok i co do zasady okres rozliczeniowy będzie trwał od 1 października do 30 września następnego roku. Wnioski na kolejne okresy będą przyjmowane już od 1 sierpnia danego roku. Dłuższy będzie jedynie pierwszy okres - rozpocznie się 1 kwietnia br. i trwać będzie do 30 września 2017 r. Dzięki temu rodzice nie będą musieli składać dwóch wniosków w tym roku, kiedy program wejdzie w życie.

Kto dostanie świadczenie?

Świadczenie wychowawcze otrzymywać mogą rodzice, opiekunowie prawni lub faktyczni dziecka. Wsparcie dostanie każda rodzina, bez względu na stan cywilny rodziców: zarówno rodziny, w których rodzice są w związku małżeńskim jak i rodziny niepełne oraz rodzice pozostający w związkach nieformalnych.

Jeśli rodzice są po rozwodzie, świadczenie przysługiwać będzie temu, kto sprawuje faktyczną opiekę nad dzieckiem. Jeśli równo dzielą się opieką, oboje mają prawo złożyć wniosek, a wysokość świadczenia będzie dzielona proporcjonalnie do liczby dni, w których opiekują się dzieckiem.

W przypadku tzw. rodzin patchworkowych, jeżeli rodzina obok dzieci z poprzednich związków będzie mieć jeszcze co najmniej jedno wspólne dziecko, do rodziny wliczane będą wszystkie dzieci. Wówczas świadczenie wychowawcze na pierwsze dziecko będzie uzależnione od kryterium dochodowego, a na pozostałe dzieci - bez względu na dochód.

Dzieciom adoptowanym świadczenie będzie przysługiwać na takich samych zasadach jak w przypadku dzieci biologicznych.

Jak długo można pobierać świadczenie?

Świadczenie wychowawcze będzie przysługiwało do ukończenia przez dziecko 18 lat. Jeśli w rodzinie jest kilkoro dzieci, ale tylko jedno ma poniżej 18 lat, świadczenie zależne będzie od dochodu, czyli rodzina taka będzie traktowana jak rodzina z jednym dzieckiem.

Jednak dziecko do 25. roku życia, które pozostaje na utrzymaniu rodziców, będzie uwzględniane przy obliczaniu dochodu na osobę w rodzinie. Dzięki temu jego młodszy brat lub siostra może nadal otrzymywać wsparcie, jeśli dochód rodziny nie przekroczy obowiązującego kryterium.

Przy obliczaniu dochodu rodziny brane pod uwagę będą te dzieci, które ukończyły 25. rok życia, ale legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności i przysługuje im w związku z tym świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy lub zasiłek dla opiekuna.

Kontrola wydatkowania przyznanych środków

Co do zasady rząd nie planuje, by kontrolować, na co wydawane będą pieniądze z programu „Rodzina 500 plus”, jednak przewidziano mechanizmy zapobiegające marnotrawieniu świadczeń.

Analogicznie jak w przypadku świadczeń rodzinnych, w razie sygnałów o wydawaniu środków niezgodnie z przeznaczeniem, u rodziny będzie mógł zostać przeprowadzony wywiad środowiskowy. Jeśli urzędnicy pomocy społecznej uznają, że jest taka konieczność, będzie można zamienić gotówkę na pomoc rzeczową (jedzenie, ubrania, lekarstwa itp.) lub w formie opłacania usług (np. opłaty za przedszkole czy kolonie).

Program „Rodzina 500 plus” a inne świadczenia dla rodzin

Świadczenie wychowawcze nie będzie wliczane do dochodu przy ustalaniu prawa do świadczeń z innych systemów wsparcia, dotyczy to w szczególności świadczeń z pomocy społecznej, funduszu alimentacyjnego, świadczeń rodzinnych, dodatków mieszkaniowych.

Świadczenie wychowawcze a pobyt za granicą

Program „Rodzina 500 plus” jest zgodny z dotychczasową, unijną praktyką koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, która eliminuje sytuacje jednoczesnego pobierania świadczeń w więcej niż jednym kraju. Oznacza to, że świadczenie wychowawcze nie będzie przysługiwać, jeżeli rodzina otrzymuje za granicą świadczenie o podobnym charakterze.

Jeśli rodzic przebywa w innym państwie UE i złoży tam wniosek o świadczenia rodzinne, tamtejszy organ informuje o tym fakcie właściwego marszałka województwa w Polsce. Ten zaś przekaże te informacje do właściwej gminy.

Rodzice składający wniosek o przyznanie świadczenia są również zobowiązani do informowania o każdej zmianie mającej wpływ na prawo do tego świadczenia, w tym również o zmianie miejsca zamieszkania.

Świadczenie wychowawcze również dla cudzoziemców

W określonych przypadkach świadczenie z programu „Rodzina 500 plus” otrzymać mogą również cudzoziemcy. W ich przypadku, analogicznie jak wobec Polaków przebywających za granicą, stosuje się przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz inne umowy międzynarodowe wiążące nasz kraj.

W przypadku obcokrajowców, którzy przebywają w Polsce na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji oraz tych, którzy posiadają kartę pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy”, warunkiem przyznania świadczenia jest zamieszkiwanie w Polsce wraz z rodziną.