Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie odwiedził 22 stycznia, w ramach wizyty w regionie, wicepremier Piotr Gliński - minister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu. Towarzyszyli mu świętokrzyscy parlamentarzyści, władze województwa, jak również Mateusz Szpytma, zastępca prezesa Instytutu Pamięci Narodowej oraz Dorota Koczwańska-Kalita, prezes kieleckiej delegatury IPN.

Piotr Gliński rozpoczął wizytę od złożenia kwiatów przy grobie zbiorowym, w którym spoczywają szczątki 204 mieszkańców Michniowa zamordowanych przez hitlerowskiego okupanta w dniach 12-13 lipca 1943 roku.

Wicepremier zauważył, że podczas II wojny światowej naziści spacyfikowali 817 polskich wsi, w tym tę w Michniowie. Żywcem spalono 204 osoby, w tym 47 dzieci. Ogółem zabito ponad milion mieszkańców wiosek. Michniów jest symbolem tej eksterminacji. Chodziło nie tylko o pozbycie się elit, ale także zniszczenie kultury i tradycji, którą reprezentuje polska wieś.

- Jesteśmy winni pamięć ofiarom tych eksterminacyjnych praktyk niemieckich. Musi być przekazywana w sposób nowoczesny, zrozumiały i komunikatywny - mówił Piotr Gliński.

W dobiegającym końca budowie Mauzoleum Męczeństwa Wsi Polskich miała miejsce konferencja prasowa. - Ta inwestycja powstawała długo, bo aż 10 lat, ale robi wrażenie: zarówno z zewnątrz, a jeszcze większe wewnątrz. To zasługa niezwykle przejmującej ekspozycji - powiedział wicepremier Piotr Gliński. Tadeusz Sikora, dyrektor Muzeum Wsi Kieleckiej podkreślał, że bez pomocy ministerstwa kultury i dziedzictwa narodowego samorząd województwa nie byłby w stanie zrealizować tej inwestycji.- To przykład dobrej współpracy samorządu i rządu, nie tylko w tej kadencji, a ostatnie dwa lata to wyjątkowa cierpliwość i nadzór ze strony ministerstwa. Widać było duże zainteresowanie ze strony i ministra Piotra Glińskiego i pilotującego wszystkie programy unijne, Jarosława Selina – mówił.

Z kolei zastępca prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, dr Mateusz Szpytma podkreślał, że mimo ogromu pracy włożonego w to, aby świat wiedział, co działo się w Polsce podczas wojny, pozostaje jeszcze wiele do zrobienia. I to jest zadanie muzeum w Michniowie, które IPN wspiera od 20 lat. Jak zaznaczył, muzeum w Michniowie dołączy do wielkiego panteonu miejsc pamięci narodowej.

Koszt całości inwestycji realizowanej w Michniowie w latach 2010- 2020 wyniósł ponad 40 mln zł.

We wnętrzach obiektu trwają obecnie zaawansowane prace nad przygotowaniem ekspozycji stałej. Zajmie ona powierzchnię około 1,7 tys. mkw. Dodatkowo, 295 mkw. przeznaczonych zostanie na ekspozycje czasowe.

Początki adaptacji muzeum michniowskiego w starej formule, sięgają 2009 r., gdy projekt autorstwa Nizio Design International zdobył pierwszą nagrodę w konkursie ogłoszonym przez Muzeum Wsi Kieleckiej. W 2010 r. rozpoczęła się budowa mauzoleum. Celem twórców było połączenie programu funkcjonalno-użytkowego architektury z wyrazistą rzeźbiarską formą

i symboliczną wymową muzeum-pomnika pamięci. W międzynarodowej prasie branżowej Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie było wskazywane jako jeden z najciekawszych projektów architektonicznych realizowanych na świecie.

Unikatową monolityczną bryłę budynku Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie tworzy 11 segmentów: 5 zamkniętych i 6 otwartych, z charakterystycznymi pęknięciami, z których kolejne ulegają stopniowej deformacji i rozpadowi. Celowa degradacja elementów bryły to symbol eskalacji wojennych represji wobec mieszkańców wsi. Materiałami, które dominują we wnętrzu i stają się nośnikiem treści są: beton, drewno oraz czarna stal walcowana na gorąco. Ich faktury, barwy oraz zapach oddziałują na zmysły zwiedzających. Na powierzchni betonu odwzorowano odcisk drewna. Część wewnętrznych betonowych ścian posłuży m.in. do wyświetlania projekcji multimedialnych. Ciekawym elementem wystawy są wielkoformatowe rzeźbiarskie obiekty o nieregularnych kształtach, do których wykończenia wykorzystano odzyskowe drewno ze starych chat i stodół. Na część obiektów zostały nałożone blachy z czarnej stali z nadrukami.

Obiekt ogrzewany jest pompami ciepła, które nie emitują do środowiska szkodliwych substancji. Wewnątrz zamontowane zostały innowacyjne rozwiązania ekspozycyjne.

W sali wystaw czasowych, przesuwne ściany pozwalają dostosowywać kubaturę pomieszczenia do aktualnych potrzeb. Na potrzeby ekspozycji została także skomponowana muzyka, która będzie słyszana w całym obiekcie. Jej autorem jest znakomity kompozytor Tomasz Wiracki.

Michniów to miejscowość w Górach Świętokrzyskich, w której hitlerowski okupant w dniach 12-13 lipca 1943 roku zamordował 204 osoby: 103 mężczyzn – w większości spalonych żywcem, 53 kobiety i 48 dzieci, aż dziesięcioro z nich miało mniej niż 10 lat. Najmłodszą ofiarą był dziewięciodniowy Stefanek Dąbrowa, wrzucony przez niemieckiego żandarma do płonącej stodoły. Wymordowanie mieszkańców wsi było odwetem za ich pomoc dla oddziałów partyzanckich, oraz przynależność do Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich. Osiemnaście młodych dziewcząt wywieziono na przymusowe roboty do Rzeszy. Wieś, po ograbieniu została doszczętnie spalona. Zabroniono odbudowy i uprawiania pól w Michniowie. Szczątki zamordowanych spoczywają w zbiorowej mogile, na której zaraz po wojnie postawiono kamienną tablicę z nazwiskami ofiar.

Powstające tu mauzoleum jest wyjątkowym muzeum historyczno-martyrologicznym. Jego celem jest także zachowanie pamięci o 817 spacyfikowanych w czasie II wojny światowej wsiach polskich.

Agnieszka Dziarmaga